Historia literatury rosyjskiej

kierunkowe
obowiązkowe

Celem jest zapoznanie studentów z historią literatury rosyjskiej (od lat 40-tych XIX w. do końca XiX w.); z głównymi problemami poszczególnych etapów jej rozwoju, z uwarunkowaniami kulturowymi, politycznymi i społecznymi oraz z literaturą i piśmiennictwem tego okresu historycznego.

w sali

Formą zajęć jest wykład, 30 godz. w semestrze (2 semestry) prowadzony na II roku I stopnia.

Treści merytoryczne

I. Zajęcia organizacyjne. Zapoznanie studentów z kanonem lektur i tematyką wykładu.

II. PERIODYZACJA LITERATURY XIX w. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA EPOKI

Zmiana pokoleń tzw. pauza twórcza. Opozycja antyromantyczna. Szkoła naturalna i jej granice chronologiczne, wątki tematyczne, poetyka. Słowianofile i okcydentaliści – istota sporu ideowego.

III. W. BIELIŃSKI I ROZWÓJ KRYTYKI 4 godz.

Okres romantyczny - kółko Stankiewicza. W kręgu filozofii Schellinga i Hegla. Pojednanie z rzeczywistością, „Litieraturnyje miecztanija”. Okres społecznikowski (1841-1848). Krytyka romantyzmu, szkoła naturalna i koncepcja realizmu, artykuły o Puszkinie, ostatnie „Przeglądy...”, „Pis'mo k Gogolu” i jego zawartość ideowa. Rola Bielinskiego w literaturze rosyjskiej. Krytyka rosyjska w latach 40-tych - działalność W. Majkowa, Drużynina, A. Grigoriewa i jego koncepcja „krytyki organicznej.

IV. A. HERCEN I JEGO ROLA W SPORACH IDEOWYCH 2 godz.

Lata 30-te. Diletantizm w naukie. Lata 40-te. Spory ideowe. Charakterystyka twórczości. Emigracja polityczna. Działalność wydawnicza.

V. I. TURGIENIEW. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ 4 godz.

Wczesna liryka romantyczna. Opowieści lat 50-tych. Tragiczna koncepcja losu ludzkiego. Stosunek pisarza do ruchu narodnickiego.

VI. N. CZERNYSZEWSKI l ROZWÓJ KRYTYKI LITERACKIEJ 2 godz.

Program społeczno-polityczny Czernyszewskiego. Praca „Estieticzeskoje otnoszenije isskustwa k diejstwitielnosti”i jego rola w ruchu literackim. Krytyka literacka – „Oczerki gogolewskogo pierioda russkoj litieratury”. Utwory artystyczne. „Czto diełat?”

VII. N. DOBROLUBOW I D. PISARIEW. ICH ARTYKUŁY KRYTYCZNE O ROSYJSKICH PISARZACH 4 godz.

D. I. Pisariew. Koncepcja „trzeźwego realizmu”.Praca „Rozruszenije estetiki”. Apoteoza Bazarowa. Pojecie „pisariewszczyzny”. N. K. Michajłowski. Koncepcja subiektywnej socjologii. Działalność krytyczna - artykuły o Tołstoju i Dostojewskim. Rola w ruchu umysłowym i literackim.

VIII. LITERATURA ROSYJSKA LAT 1856-1881. LATA 60-TE 4 godz.

Ogólna charakterystyka epoki lat 60-tych (1856-1869). Skutki społeczne klęski w wojnie krymskiej. Reforma rolna 1861. Walka rewolucyjnych demokratów i liberałów jako wyraz dwóch tendencji w rozwoju rosyjskiej myśli społecznej. Spory literackie - kierunek „Gogolewski” i „Puszkinowski”. Krytyka „zbęd¬nego człowieka" i zaostrzenie polemik w latach 1858-1861.

IX. ROZWÓJ CZASOPISM I ROLA „SOWRIEMIENNIKA” 2 godz.

Czasopisma jako rodzaj trybuny do sporów ideowych. Rola I. Panajewa i N. Niekrasowa. Słowianofile.

X. F. DOSTOJEWSKI. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ 4 godz.

Dzieciństwo. Nauka. Lata dojrzałe. Pierwsze utwory. Zesłanie. Wielkie powieści i ich rola i znaczenie w literaturze rosyjskiej. Teoria „poczwienniczestwa”. Ostatnie lata twórczości.

XI. A. OSTROWSKI I ROZWÓJ DRAMATURGII 2 godz.

Teatr rosyjski w latach 40-tych i 60-tych. Rola I. Turgieniewa. Debiut literacki Swoi ludi socztiomsia. Okres słowianofilski. Nurt oskarżycielski i Dochodnoje mesto. Radykalizacja stanowiska pisarza - dramat Groza. Cykl sztuk histo¬rycznych. Ostatni okres twórczości - Snieguroczka, Les, Bez winy winowatyje. Poetyka dramatów Ostrowskiego i ich rola w rozwoju narodowego teatru ro¬syjskiego.

XII. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA EPOKI LAT 70-tych 2 godz.

Reakcja lat 1862-1863 i powieść antynihilistyczna. Formowanie się ruchu narodnickiego; jego ideologia oraz stosunek do tradycji rosyjskich demokratów rewolucyjnych „Istoriczeskije Pisma” P. Lawrowa. Narodnictwo w literaturze i jego program estetyczny. „Otieczestwiennyje Zapiski”. Proza Gleba Uspienskiego.

XIII. POEZJĄ ROSYJSKA LAT 60-70-tych. N. NIEKRASOW 4 godz.

Nurt obywatelski. Zarys programu. Poezja Niekrasowa i jego plejady. Poematy historyczne „Komu na Rusi dobrze się dzieje”. Poetyka Niekrasowa i jego związek z twórczością ludową.

XIV. F. TIUTCZEW I NURT ESTETYCZNY 4 godz.

Nurt estetyczny. Liryka A. Feta. Twórczość poetycka A. Majkowa, J. Polańskiego, A. K. Tołstoja, F. Tiutczewa. Tradycje literackie. Wątki filozoficzne w liryce - filozofia przyrody, panteizm, chaos istnienia i koncepcja losu ludzkiego. Poetyka liryki Tiutczewa - paralelizm arty¬styczny, obrazowanie. Słowo a świat duszy, czynnik improwizacji. Rola w po¬ezji rosyjskiej.

XV. N. LESKOW I ROLA ARTYZMU JEGO PROZY 2 godz.

Ogólna charakterystyka wczesnej twórczości. Wpływ narodnictwa na biografię. Twórczość. Powieści i nowele. Wpływ na dalszy rozwój literatury rosyjskiej.

XVI. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA EPOKI LAT 1881-1895 2 godz.

Zmierzch rewolucyjnego narodnictwa i ofensywa reakcji. Drogi i bezdroża inteligencji rosyjskiej. „Teoria małych czynów”. Wpływy tołstoizmu. Likwi¬dacja czasopisma „Otieczestwiennyje zapiski”. Rola miesięczników „Russkoje bogactwo” i „Russkaja myśl”.

XVII. TWÓRCZOŚĆ M. SAŁTYKOWA-SZCZEDRINA NA TLE LITERATURY OSKARŻYCIELSKIEJ 2 godz.

Twórczość. Tendencje oskarżycielskie. Praca redaktora. Miejsce groteski i satyry w jego utworach.

XVIII. HUMANISTYCZNE WARTOŚCI NOWEL W. GARSZYNA 2 godz.

Biografia pisarza. Opowiadania wojenne. Proza symboliczno-alegoryczna. Utwory. Nowe propozycje estetyczne.

XIX. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ W. KOROLENKI 2 godz.

Opowiadania syberyjskie. Postacie włóczęgów i ludzi ”złego towarzystwa”.

Działalność społeczna. Późne utwory i ich funkcja ideowa.

XX. KRYZYS POEZJI. 2 godz.

Życie i twórczość. S. Nadson i K. Fofanow. Wpływ ich twórczości na losy pokolenia.

XXI. TWÓRCZOŚĆ A. CZECHOWA 4 godz.

Biografia pisarza. Twórczość satyryczna. Pobyt na Sachalinie i lata przełomu. Realizm spraw najprostszych. Problematyka opowiadań. Dramaturgia i jej znaczenie dla rozwoju teatru rosyjskiego.

XXII. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ L. TOŁSTOJA 4 godz.

Wczesna twórczość. Powrót do natury. Koncepcja historii. Myśl ludowa. Dramaturgia.Cechy

PODRĘCZNIKI

- Literatura rosyjska. Pod red. M. Jakóbca, t. 2, Warszawa 1970

- Literatura rosyjska w zarysie. Pod red. Z. Barańskiego i A. Semczuka, Warszawa 1975

- Sokołov A. N., Istoria russkoj literatury XIX vieka, Moskva 1970.

- Istoria russkoj literatury XIX vieka. Pod red. S. M. Pertrova, t. 2, Mo¬skva 1970.

- Pospełov G. N., Istoria russkoj literatury XIX vieka, Moskwa 1972.

- Walicki A., Rosyjska filozofia i myśl społeczna od oświecenia do mark¬sizmu, Warszawa 1982.

- Kuleśov V. J., Istoria russkoj kritiki XVIII-nać. XX v., Moskva 1984.

- Благой Д., Мир как красота, Москва 1975.

- Маймин Е., Философская лирика Тютчева (в:) О русском романтизме, Москва 1975.

- Озеров Л., Мастерство и волшебство, Москва 1972.

- Литературный энциклопедический словарь, Москва1987.

- Словарь литературных терминов, под ред. Л. Тимофеева, Москва 1974.

- Słownik terminów literackich, S. Sierotwiński, Warszawa 1986.

- Русские писатели. Библиографичеслий словарь, Москва 1990, т. 1-2

- Кулешов Ф., Лекции по истории русской литературы конца 19 в – нач.20 в. под ред. Г. Нивата, Москва 1994.

- Долгополов Л., На рубеже веков, Ленинград 1977.

- Słownik terminów literackich, pod red. M. Głowińskiego Warszawa 1988.

LITERATURA

1. В. Белинский — Статьи о Пушкине.

2. И. Гончаров — Обломов.

3. А. Герцен — Былое и думы.

4. Н. Чернышевский — Что делать?

5. Н. Чернышевский — Гоголевский период русской литературы.

6. Г. Добролюбов — Что такое обломовщина.

7. Д. Писарев — Разрушение эстетики.

8. И. Тургенев — Записки охотника.

9. И. Тургенев — Рудин, Отцы и дети, Накануне, Ася, Стихотворения в прозе.

10. А. Островский — Гроза. Лес.

11. Н. Некрасов — Стихотворения. Мороз Красный нос. Кому на Руси жить хорошо.

12. А. Фет — Стихотворения.

13. Я. Полонский — Стихотворения.

14. В. Майков — Стихотворения.

15. А. Григорьев — Стихотворения.

16. А. Дружинин — Критика „Гоголевского периода ...”.

17. В. Боткин — Стихотворения Фета.

18. М. Салтыков-Щедрин — Господа Головлёвы, Сказки (5).

19. М. Михайловский — Жестокий талант.

20. Г. Успенский — Нравы Растеряевой улицы, Четверть лошади.

21. М. Лесков — Леди Макбет мценского уезда, Левша.

22. Ф. Достоевский — Бедные люди. Двойник. Преступление и наказание, Записки из подполья, Идиот, Братья Карамазовы, Бесы.

23. Л. Толстой — Детство, Война и мир, Севастопольские рассказы, Три смерти, Анна Каренина, Смерть Ивана Ильича, Воскресение, Живой труп, Исповедь.

24. В. Гаршин — Четыре дня, Красный цветок.

25. Короленко — Река играет, Слепой музыкант.

26. А. Чехов — Смерть чиновника, Хамелеон, Тоска, Степь, Палата нр. 6, Ионыч, В овраге, Дама с собачкой, Человек в футляре, Крыжовник, Учитель словесности, Три сестры, Вишнёвый сад.

27. Ф. Тютчев — Стихотворения.

Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji:

w zakresie wiedzy:

* ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę o miejscu literatury wśród nauk humanistycznych; K_W01; H2A_W02; wypowiedzi ustne;

* wykazuje wiedzę przedmiotową w wybranym zakresie literatury; K_W04; H2A_W03; konwersacja;

* ma pogłębioną wiedzę na temat przebiegu procesu historyczno-literackiego właściwego dla danego obszaru; K_W10; H2A_W09; wykład.

w zakresie umiejętności:

* potrafi łączyć wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych w celu rozwiązywania zadań; K_U06; H2A_U04; wykład;

* potrafi dokonać wnikliwej analizy i interpretacji różnych rodzajów tekstów w celu oddziaływania społecznego; K_U07; H2A_U05; wykład

* potrafi argumentować merytorycznie, wykorzystując poglądy innych autorów oraz formułować na tej podstawie wnioski; K_U07; H1A_U04; wykład.

w zakresie kompetencji społecznych:

* rozumie i realizuje potrzebę ustawicznego uczenia się; K_K01; H1A_K01; konwersacja;

* potrafi podjąć partnerski dialog z przedstawicielami odmiennych poglądów i postaw; K_K03; H1A_K02; dialog;

* ma świadomość potrzeby tworzenia płaszczyzn tolerancji i współpracy w warunkach wielokulturowego i zróżnicowanego religijnie Podlasia; K_K08; H1A_K05; konwersacja.

Egzamin po uprzednim zaliczeniu ćwiczeń na ocenę pozytywną