Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.1

obowiązkowe

Wyposażenie studenta w podstawową wiedzę z zakresu źródłoznawstwa historycznego oraz w wiedzę i umiejętności z zakresu badań genealogicznych, heraldyki (rozpoznawanie rodzajów i gatunków źródeł historycznych pisanych, ustalania faktów genealogicznych, rozpoznawania herbów itp.)

Wyposażenie studenta w wiedzę i umiejętności z zakresu: paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej(odczytywanie dawnego pisma łacińskiego i ruskiego, tekstów staropolskich)

Źródłoznawstwo

- rodzaje i gatunki źródeł historycznych; chronologia pojawiania się tych gatunków

- ćwiczenia w rozpoznawaniu gatunków źródeł historycznych

Genealogia i prosopografia

- genealogia jako nauka (rozwój, zakres i cele badań na przestrzeni dziejów)

- podstawowe pojęcia genealogiczne: ród, rodzina, filiacja, koicja, pokrewieństwo, stopień pokrewieństwa, powinowactwo, ascendenci, descendenci

- cel i metody badań prosopograficznych

- źródła do badań genealogicznych (ocena przydatności poszczególnych gatunków źródeł historiograficznych i dokumentacyjnych w badaniach genealogicznych i prosopograficznych)

- polskie herbarze i ich wartość źródłowa

- podstawowe fakty genealogiczne: daty: narodzin/chrztu, ślubu, śmierci/pogrzebu, filiacja, stopień pokrewieństwa, stan społeczny, wyznanie, pozycja majątkowa

- metody ustalania podstawowych faktów genealogicznych

- rycerskie rody genealogiczne a kształtowanie się rodów heraldycznych

(rody kognacyjne i agnacyjne)

- rola rodów heraldycznych w średniowiecznej Polsce

- zasady konstruowania tablic genealogicznych

- drzewo genealogiczne a monografia genealogiczna

- sporządzenie własnego drzewa ascendentów

Heraldyka

- geneza i rozwój herbu w Polsce na tle europejskim

- geneza i rozwój herbu w Wielkim Księstwie Litewskim

- rodzaje herbów w Polsce

- opisywanie herbu – blazonowanie, tynkury

- elementy średniowiecznego rycerskiego herbu polskiego: tarcza, godło, hełm, klejnot, zawołanie (proklama) jako słuchowy element

- rodzaje tarcz, barw i figur heraldycznych w Polsce i w Europie

- rozpoznawanie najpopularniejszych herbów polskich (np. z okresu adopcji horodelskiej)

- społeczno – prawne znaczenie herbu rycerskiego / szlacheckiego w Polsce

- możliwości uzyskania herbu i szlachectwa w okresie monarchii stanowej w Polsce i w Rzeczypospolitej (legalne i nielegalne)

- herb państwowy – godło, geneza i ewolucja

herby dynastyczne i własne (królów Polski i Wielkich książąt Litewskich

Neografia staropolska

- typy pisma humanistycznego: antykwa humanistyczna, kursywa humanistyczna (italika)

kancelareska

- zasady ortografii i abrewiacji w piśmie staropolskim (kancelareska)

- odczytywanie rękopisów staropolskich (ćwiczenia)

Paleografia i neografia ruska

- dzieje pisma słowiańskiego: głagolica i cyrylica

- znajomość alfabetu cyrylickiego (z uwzględnieniem jusów)

- typy pisma cyrylickiego: ustaw, półustaw, skoropis

- praktyczne odczytywanie zapisów cyrylickich z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego (półustaw i skoropis)

- pismo cyrylickie w Wielkim Księstwie Moskiewskim

- reforma pisma cyrylickiego Piotra I

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii (wydania od 1983 r.);

J. Dąbrowski, Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław 1964;

E.A. Mierzwa, Historia historiografii, t. 1, Toruń 2002;

J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998.

U. Augustyniak, Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992;

J. Bieniak, Rody rycerskie jako czynnik struktury społecznej w Polsce w okresie XIII –

XIV wieku [w:] Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego, Wrocław 1978;

A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1899 – 1913 ( 17 tomów; reprint);

Tegoż, Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku, Warszawa 1887 (reprint);

J. S. Bystroń, Nazwiska polskie, Warszawa 1993;

W. Dworzaczek, Genealogia, t. I i II, Warszawa 1959;

M. Górny, Uwagi o badaniu przezwisk i nazwisk staropolskich, Genealogia, t. 6, 1995;

O. Hedemann, Testamenty brasławsko – dziśnieńskie XVII – XVIII wieku jako żródło

historyczne, Wilno 1935;

S. Leitgeber, Kościeleccy herbu Ogończyk. Nagły upadek magnackiego rodu w końcu

XVI wieku, „Genealogia” 4, 1994;

K. Mosingiewicz, Mieleccy herbu Gryf [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. III,

Warszawa 1975;

K. Niesiecki, Herbarz polski, Lipsk 1839 – 1846 ( 10 tomów; reprint);

B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858 (reprint);

R. T. Prinke, Poradnik genealoga amatora, Warszawa 1992;

K. Przyboś, Awans społeczny Lubomirskich herbu Drużyna od XIV do początku XVII

wieku, „Genealogia” 4, 1994;

Spis szlachty Królestwa Polskiego z dodaniem krótkiej informacyi o dowodach

szlachectwa, Warszawa 1851 ( reprint);

L. Stone, Prosopography ,,Daedalus. Journal of the American Academy of Arts and

Sciences”,1971;

J. Wolff, Kniaziowie litewsko – ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895;

Tegoż, Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386 – 1795, Kraków 1885.

J. Bieniak, Heraldyka polska przed Długoszem [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, Warszawa 1978;

A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1899 – 1913 ( 17 tomów; reprint);

Tegoż, Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku, Warszawa

1887 (reprint);

M. Cetwiński, Mityczne wzorce i społeczne funkcje legend herbowych Czartoryskich i Czetwertyńskich, „Genealogia” 1, 1991;

T. Jurek, Krąg rodzinny starosty wielkopolskiego Wierzbięty (1352 – 1369), czyli początki rodu Niesobiów, „Genealogia” 1, 1991;

J. Liskeviciene, XVI – XVIII amziaus knygu grafika: herbai senuosiuose lietuvos

spaudiniuose, Vilnius 1998;

J. Łojko, Fryz heraldyczny z kaplicy klasztornej św. Jakuba w Lądzie [w:] „Studia

Źródłoznawcze” 23, 1977;

J. Matuszewski, Geneza polskiego chama, Łódź 1982;

W. Nekanda Trepka, Liber generationis plebeanorum ( „Liber Chamorum”), t. I i II,

Wrocław 1963 i wyd. drugie z 1995 r.;

A.Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1959;

T. Rott – Żebrowski, Historia pisma ruskiego, Lublin 1987;

W. N. Szczepkin, Russkaja paleografija, Moskwa 1967;

Materiał ćwiczeniowy:

Pirmasis Lietuvos Statutas, Vilnius 1985;

K. Pietkiewicz, Cyrylica, Poznań 1996.

Wiedza:

1) Opanował fachową terminologię z zakresu nauk pomocniczych historii takich jak: źródłoznawstwo historyczne, genealogia, heraldyka

2) Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki

3) Zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka

Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł historycznych, takich jak księgi metrykalne, księgi grodzkie i ziemskie, herbarze, wizerunki herbów itp.

Umiejętności:

1) Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie w mowie i w piśmie podstawowe terminy fachowe właściwe dla źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki

2) Stosuje podstawowe elementy warsztatu badań historyka dobierając metody i narzędzia właściwe dla wybranego problemu.

Prowadzi krytyczną analizę źródeł historycznych i interpretuje je stosując podstawowe metody badawcze i wybrane elementy warsztatu historyka.

Kompetencje społeczne:

Rozwija swoje zainteresowania fachowe w zakresie źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki

Wiedza cd.:

1) Opanował fachową terminologię z zakresu paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej

2) Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej

3) Zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka oraz podstawowe metody upowszechniania wiedzy historycznej

4) Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł historycznych, takich, jak teksty źródłowe rękopiśmienne

Umiejętności:

1) Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie w mowie i w piśmie podstawowe terminy fachowe właściwe dla paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej

2) Stosuje podstawowe elementy warsztatu badań historyka dobierając metody i narzędzia właściwe dla wybranego problemu.

3) Prowadzi krytyczną analizę źródeł historycznych, takich, jak teksty źródłowe rękopiśmienne

Kompetencje społeczne:

1) Rozwija swoje zainteresowania fachowe w zakresie paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej

Zaliczenie pisemne po zaliczeniu obecności na zajęciach