Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.1
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 0500-HS1-1NPHN1 |
Kod Erasmus / ISCED: |
08.351
|
Nazwa przedmiotu: | Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.1 |
Jednostka: | Instytut Historii i Nauk Politycznych |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Skrócony opis: |
Wyposażenie studenta w podstawową wiedzę z zakresu źródłoznawstwa historycznego oraz w wiedzę i umiejętności z zakresu badań genealogicznych, heraldyki (rozpoznawanie rodzajów i gatunków źródeł historycznych pisanych, ustalania faktów genealogicznych, rozpoznawania herbów itp.) Wyposażenie studenta w wiedzę i umiejętności z zakresu: paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej(odczytywanie dawnego pisma łacińskiego i ruskiego, tekstów staropolskich) |
Pełny opis: |
Źródłoznawstwo - rodzaje i gatunki źródeł historycznych; chronologia pojawiania się tych gatunków - ćwiczenia w rozpoznawaniu gatunków źródeł historycznych Genealogia i prosopografia - genealogia jako nauka (rozwój, zakres i cele badań na przestrzeni dziejów) - podstawowe pojęcia genealogiczne: ród, rodzina, filiacja, koicja, pokrewieństwo, stopień pokrewieństwa, powinowactwo, ascendenci, descendenci - cel i metody badań prosopograficznych - źródła do badań genealogicznych (ocena przydatności poszczególnych gatunków źródeł historiograficznych i dokumentacyjnych w badaniach genealogicznych i prosopograficznych) - polskie herbarze i ich wartość źródłowa - podstawowe fakty genealogiczne: daty: narodzin/chrztu, ślubu, śmierci/pogrzebu, filiacja, stopień pokrewieństwa, stan społeczny, wyznanie, pozycja majątkowa - metody ustalania podstawowych faktów genealogicznych - rycerskie rody genealogiczne a kształtowanie się rodów heraldycznych (rody kognacyjne i agnacyjne) - rola rodów heraldycznych w średniowiecznej Polsce - zasady konstruowania tablic genealogicznych - drzewo genealogiczne a monografia genealogiczna - sporządzenie własnego drzewa ascendentów Heraldyka - geneza i rozwój herbu w Polsce na tle europejskim - geneza i rozwój herbu w Wielkim Księstwie Litewskim - rodzaje herbów w Polsce - opisywanie herbu – blazonowanie, tynkury - elementy średniowiecznego rycerskiego herbu polskiego: tarcza, godło, hełm, klejnot, zawołanie (proklama) jako słuchowy element - rodzaje tarcz, barw i figur heraldycznych w Polsce i w Europie - rozpoznawanie najpopularniejszych herbów polskich (np. z okresu adopcji horodelskiej) - społeczno – prawne znaczenie herbu rycerskiego / szlacheckiego w Polsce - możliwości uzyskania herbu i szlachectwa w okresie monarchii stanowej w Polsce i w Rzeczypospolitej (legalne i nielegalne) - herb państwowy – godło, geneza i ewolucja herby dynastyczne i własne (królów Polski i Wielkich książąt Litewskich Neografia staropolska - typy pisma humanistycznego: antykwa humanistyczna, kursywa humanistyczna (italika) kancelareska - zasady ortografii i abrewiacji w piśmie staropolskim (kancelareska) - odczytywanie rękopisów staropolskich (ćwiczenia) Paleografia i neografia ruska - dzieje pisma słowiańskiego: głagolica i cyrylica - znajomość alfabetu cyrylickiego (z uwzględnieniem jusów) - typy pisma cyrylickiego: ustaw, półustaw, skoropis - praktyczne odczytywanie zapisów cyrylickich z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego (półustaw i skoropis) - pismo cyrylickie w Wielkim Księstwie Moskiewskim - reforma pisma cyrylickiego Piotra I |
Literatura: |
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii (wydania od 1983 r.); J. Dąbrowski, Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław 1964; E.A. Mierzwa, Historia historiografii, t. 1, Toruń 2002; J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998. U. Augustyniak, Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992; J. Bieniak, Rody rycerskie jako czynnik struktury społecznej w Polsce w okresie XIII – XIV wieku [w:] Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego, Wrocław 1978; A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1899 – 1913 ( 17 tomów; reprint); Tegoż, Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku, Warszawa 1887 (reprint); J. S. Bystroń, Nazwiska polskie, Warszawa 1993; W. Dworzaczek, Genealogia, t. I i II, Warszawa 1959; M. Górny, Uwagi o badaniu przezwisk i nazwisk staropolskich, Genealogia, t. 6, 1995; O. Hedemann, Testamenty brasławsko – dziśnieńskie XVII – XVIII wieku jako żródło historyczne, Wilno 1935; S. Leitgeber, Kościeleccy herbu Ogończyk. Nagły upadek magnackiego rodu w końcu XVI wieku, „Genealogia” 4, 1994; K. Mosingiewicz, Mieleccy herbu Gryf [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. III, Warszawa 1975; K. Niesiecki, Herbarz polski, Lipsk 1839 – 1846 ( 10 tomów; reprint); B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858 (reprint); R. T. Prinke, Poradnik genealoga amatora, Warszawa 1992; K. Przyboś, Awans społeczny Lubomirskich herbu Drużyna od XIV do początku XVII wieku, „Genealogia” 4, 1994; Spis szlachty Królestwa Polskiego z dodaniem krótkiej informacyi o dowodach szlachectwa, Warszawa 1851 ( reprint); L. Stone, Prosopography ,,Daedalus. Journal of the American Academy of Arts and Sciences”,1971; J. Wolff, Kniaziowie litewsko – ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895; Tegoż, Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386 – 1795, Kraków 1885. J. Bieniak, Heraldyka polska przed Długoszem [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, Warszawa 1978; A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1899 – 1913 ( 17 tomów; reprint); Tegoż, Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku, Warszawa 1887 (reprint); M. Cetwiński, Mityczne wzorce i społeczne funkcje legend herbowych Czartoryskich i Czetwertyńskich, „Genealogia” 1, 1991; T. Jurek, Krąg rodzinny starosty wielkopolskiego Wierzbięty (1352 – 1369), czyli początki rodu Niesobiów, „Genealogia” 1, 1991; J. Liskeviciene, XVI – XVIII amziaus knygu grafika: herbai senuosiuose lietuvos spaudiniuose, Vilnius 1998; J. Łojko, Fryz heraldyczny z kaplicy klasztornej św. Jakuba w Lądzie [w:] „Studia Źródłoznawcze” 23, 1977; J. Matuszewski, Geneza polskiego chama, Łódź 1982; W. Nekanda Trepka, Liber generationis plebeanorum ( „Liber Chamorum”), t. I i II, Wrocław 1963 i wyd. drugie z 1995 r.; A.Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1959; T. Rott – Żebrowski, Historia pisma ruskiego, Lublin 1987; W. N. Szczepkin, Russkaja paleografija, Moskwa 1967; Materiał ćwiczeniowy: Pirmasis Lietuvos Statutas, Vilnius 1985; K. Pietkiewicz, Cyrylica, Poznań 1996. |
Efekty uczenia się: |
Wiedza: 1) Opanował fachową terminologię z zakresu nauk pomocniczych historii takich jak: źródłoznawstwo historyczne, genealogia, heraldyka 2) Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki 3) Zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł historycznych, takich jak księgi metrykalne, księgi grodzkie i ziemskie, herbarze, wizerunki herbów itp. Umiejętności: 1) Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie w mowie i w piśmie podstawowe terminy fachowe właściwe dla źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki 2) Stosuje podstawowe elementy warsztatu badań historyka dobierając metody i narzędzia właściwe dla wybranego problemu. Prowadzi krytyczną analizę źródeł historycznych i interpretuje je stosując podstawowe metody badawcze i wybrane elementy warsztatu historyka. Kompetencje społeczne: Rozwija swoje zainteresowania fachowe w zakresie źródłoznawstwa historycznego, genealogii, heraldyki Wiedza cd.: 1) Opanował fachową terminologię z zakresu paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej 2) Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej 3) Zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka oraz podstawowe metody upowszechniania wiedzy historycznej 4) Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł historycznych, takich, jak teksty źródłowe rękopiśmienne Umiejętności: 1) Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie w mowie i w piśmie podstawowe terminy fachowe właściwe dla paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej 2) Stosuje podstawowe elementy warsztatu badań historyka dobierając metody i narzędzia właściwe dla wybranego problemu. 3) Prowadzi krytyczną analizę źródeł historycznych, takich, jak teksty źródłowe rękopiśmienne Kompetencje społeczne: 1) Rozwija swoje zainteresowania fachowe w zakresie paleografii i neografii łacińskiej i ruskiej |
Metody i kryteria oceniania: |
Zaliczenie pisemne po zaliczeniu obecności na zajęciach |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet w Białymstoku.