Wstęp do translatoryki II

obowiązkowe
specjalizacyjne

w sali

Celem zajęć jest przedstawienie historii przekładu i historii translatoryki jako samodzielnej dyscypliny naukowej, jak również stanu obecnego zawodu tłumacza, różnorodnych aspektów tłumaczenia rozumianego jako proces i rezultat, językowych i interkulturowych teorii przekładu, głównych typów przekładu (pisemny-ustny-maszynowy), zasad oceny przekładu (przekład jako produkt) oraz etycznego wymiaru tłumaczenia.

Wprowadzenie do historii i teorii translatoryki: podstawowe pojęcia, koncepcje, kierunki i dzieje nauki o przekładzie. Wprowadzenie obejmuje następujące zagadnienia:

1. Translatoryka jako dyscyplina naukowa (zakres i przedmiot badań translatoryki, rys historyczny badań nad przekładem, badania nad przekładem. Dzieje tłumaczenia i wiedzy o tłumaczeniu: między dosłownością i adaptacją; między osobistą opinią i wiedzą naukową; od ekwiwalencji do adekwatności, od tłumaczenia verbum pro verbo Cycerona do Schleiermachera. Metody badawcze stosowane w translatoryce.

2. Kluczowe pojęcia translatoryki (pojęcie sensu/znaczenia w przekładzie, ekwiwalencja i jej typy, pojęcie wierności przekładu, uniwersalia przekładowe).

3. Strategie a techniki przekładowe: definicja, zakres pojęciowy, typologia technik tłumaczeniowych, normy i konwencje, metodologia badań.

4. Wybrane koncepcje i teorie przekładu (językoznawcze szkoły przekładu (Jakobson, Nida, Albrecht), szkoła lipska (Kade, Jäger, Neubert), teorie funkcjonalistyczne – teoria skoposu (Vermeer, Reiß), interpretacyjna teoria przekładu – podejście semantyczne, hermeneutyka (Frank, Paepcke, Stolze), teoria polisystemów (Zohar), teorie komunikacyjne, pojęcie ekwiwalencji a przekład (Nida, Taber, Koller), strukturalizm a kognitywizm w przekładoznawstwie (Krings, Hönig, Kußmaul, Tabakowska), relatywistyczna hipoteza Sapira / Whorfa a koncepcje przekładu jako transferu kulturowego oraz inne wybrane koncepcje przekładu).

5. Model komunikacji językowej. Komponenty układu translacyjnego.

6. Pojęcie tłumaczenia i znaczenie. Typy przekładu:

• przekład ustny a przekład pisemny,

• typy przekładu pisemnego: przekład tekstów literackich (proza, poezja, piosenka), specjalistycznych, użytkowych,

• przekład ustny: tłumaczenie symultaniczne, konsekutywne, podstawowe pojęcia, terminy, definicje i klasyfikacje – jak décalage, antycypacja, reformulacja, kontrola, korekta, notacja, pamięć długo- i krótkotrwała, języki A, B i C, relay,

• specyfika przekładu audiowizualnego,

• przekład środowiskowy.

7. Rola tłumacza w teorii i praktyce przekładu: jego kompetencje (językowe, kulturowe, interpersonalne),

funkcje, zakres odpowiedzialności, tłumacz-czytelnik, tłumacz-drugi autor, tłumacz-pośrednik. Kompetencje i odpowiedzialność tłumacza. Autonomia i kreatywność tłumacza.

9. Przekład jako transfer międzyjęzykowy i akt komunikacji międzykulturowej. Przekład a kultura. Przekład transferem języka, wiedzy czy kultury? Językowy obraz świata i specyfika kulturowa w przekładzie.

10. Problem jakości przekładu i jego oceny: charakterystyka kryteriów ewaluacji tłumaczenia w zależności od typów przekładu.

11. Rodzaje i gatunki tekstu. Specyfika tłumaczenia literackiego. Specyfika przekładu tekstów specjalistycznych, problemy terminologiczne, językowe i merytoryczne.

12. Warsztat pracy tłumacza, metody pracy oraz narzędzia wspomagając pracę tłumacza (specyfika tłumaczenia kabinowego, przekład wspomagany komputerowo, przekład automatyczny).

Baker, M., In Other Words, London 2002

Baker M. (ed.). Routlegde Encyclopedia of Translation Studies, London/New York, Routledge, 1998

Bassnett, S., Translation Studies, London 2002.

Catford J.C., A Linguistic Theory of Translation, London, 1965

Dąmbska-Prokop U. (red.), Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Częstochowa, Educator, 2000

Hejwowski K., Translation: A Cognitive Communicative Approach, Olecko 2004

Heydel M., Bukowski P., Współczesne teorie przekładu, Kraków 2009 Wydawnictwo Znak

Lewicki R., Obcość w odbiorze przekładu, Lublin 2000

Munday J., Introducing Translation Studies, London/New York, Routledge, 2001

Newmark, P., A textbook on translation, New York. 1988

Newmark P., Approaches to Translation, Oxford 1986

Nida E., Toward a Science of Translating, Brill, Leiden, 1964

Pieńkos, J., Podstawy przekładoznawstwa: od teorii do praktyki, Kraków 2003

Pieńkos J., Przekład i tłumacz we współczesnym świecie, Warszawa 1993

Pisarska A., Tomaszkiewicz T., Współczesne tendencje przekładoznawcze, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 1998.

Tabakowska E., Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, Kraków, Universitas, 2001

Venuti L. (red.), The Translation Studies Reader, Routledge, London - New York, 2000

Venuti L., The Translator’s Invisibility. A history of translation, London –NY, 1995

Wojtasiewicz O., Wstęp do teorii tłumaczenia. Wydanie II, Warszawa 1992

LITERATRA UZUPEŁNIAJĄCA

Delisle J., Terminologia tłumaczenia, tłum. T. Tomaszkiewicz, Poznań 2004

Dzierżanowska H., Przekład tekstów nieliterackich, Warszawa 1988

Hejwowski K., Iluzja przekładu, Katowice, Śląsk, 2015

Hejwowski K., Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa, PWN, 2004

Kielar B., Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne, Wrocław 1988

Kielar B., Zarys translatoryki, Warszawa 2003

Kozłowska Z., O przekładzie tekstu naukowego, Warszawa 1995

Legeżyńska A., Tłumacz i jego kompetencje autorskie, Warszawa 1986

Lukszyn J. (red.). Tezaurus terminologii translatorycznej, Warszawa, PWN, 1998

Płużyczka M., Tłumaczenie a vista. Rozważania teoretyczne i badania eyetrackingowe, Warszawa 2015

Tomaszkiewicz T., Przekład audiowizualny, Warszawa, 2006

Tryuk M., Przekład ustny środowiskowy, Warszawa: PWN, 2007

Tryuk M., Przekład ustny konferencyjny, Warszawa: PWN, 2007

Voellnagel A., Jak nie tłumaczyć tekstów technicznych, Warszawa 1974