Uniwersytet w Białymstoku - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.2

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 350-HS1-1NPHN2
Kod Erasmus / ISCED: 08.351 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.2
Jednostka: Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Wyposażenie studenta w podstawową wiedzę z zakresu dyplomatyki, sfragistyki, paleografii łacińskiej i neografii staropolskiej, chronologii, metrologii, geografii historycznej oraz ikonografii.

Skrócony opis:

Na zajęciach student opanowuje wiedzę dotyczącą dyplomatyki, sfragistyki, paleografii łacińskiej i neografii staropolskiej, chronologii, metrologii, geografii historycznej oraz ikonografii. Zdobywa umiejętności analiz źródeł historycznych, ich datowania, oraz wykorzystania w badaniach naukowych.

Pełny opis:

profil studiów - ogólnoakademicki

forma studiów - stacjonarne

moduł - przedmioty podstawowe

dyscyplina - historia

I rok, sem II

30 godz. konwersatorium

praca pod kierunkiem, elementy dyskusji i wykładu

Nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela: 30 konw.+4 konsult.+1,5 zalicz. - 35,5 godz.

Nakład pracy własnej studenta - 25 godz.

Zajęcia obejmują tematy:

Źródłoznawstwo

- rodzaje i gatunki źródeł historycznych; chronologia pojawiania się tych gatunków

- ćwiczenia w rozpoznawaniu gatunków źródeł historycznych

Genealogia i prosopografia

- genealogia jako nauka (rozwój, zakres i cele badań na przestrzeni dziejów)

- podstawowe pojęcia genealogiczne: ród, rodzina, filiacja, koicja, pokrewieństwo, stopień pokrewieństwa, powinowactwo, ascendenci, descendenci

- cel i metody badań prosopograficznych

- źródła do badań genealogicznych (ocena przydatności poszczególnych gatunków źródeł historiograficznych i dokumentacyjnych w badaniach genealogicznych i prosopograficznych)

- polskie herbarze i ich wartość źródłowa

- podstawowe fakty genealogiczne: daty: narodzin/chrztu, ślubu, śmierci/pogrzebu, filiacja, stopień pokrewieństwa, stan społeczny, wyznanie, pozycja majątkowa

- metody ustalania podstawowych faktów genealogicznych

- rycerskie rody genealogiczne a kształtowanie się rodów heraldycznych

(rody kognacyjne i agnacyjne)

- rola rodów heraldycznych w średniowiecznej Polsce

- zasady konstruowania tablic genealogicznych

- drzewo genealogiczne a monografia genealogiczna

- sporządzenie własnego drzewa ascendentów

Weksylologia

- źródła do polskiej weksylologii

- weksylium

- związki weksylologii z heraldyką

- podstawowe rodzaje weksyliów: proporce, gonfanony, chorągwie, sztandary, flagi bannery, bandery, gonfalony

- chorągwie i flagi polskie i Wielkiego Księstwa Litewskiego

- podstawowe figury na flagach

symbolika najpopularniejszych flag mających swoja genezę w średniowieczu i czasach nowożytnych ( np. „Dannebrog”, „Union Jack”, „Stars and stripes

Numizmatyka

- definicja pieniądza i monety

- geneza pojawienia się monet

- prawo mennicze w Polsce

- czynniki warunkujące wartość monet w średniowieczu i czasach nowożytnych (m.in. próba i waga)

- sposób produkcji monet

- renowacja monety

- stempel monety (otok, pole, legenda, wyobrażenie, awers i rewers)

- program ideologiczny realizowany poprzez bicie monety (pozaekonomiczne funkcje pieniądza)

- systemy pieniężne na ziemiach polskich

- nominały monet na ziemiach polskich

- badanie siły nabywczej pieniądza (m.in. trofa)

- moneta jako źródło historyczne

Literatura:

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983 lub nowsze

Chronologia :

Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa 2020;

Czas w kulturze, Warszawa 1988, s. 331-374;

A. Gurewicz, Kategorie kultury średniowiecznej, Warszawa 1976, s.29-42, 95-155;

T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Warszawa-Lwów 1926.

Dyplomatyka:

K. Maleczyński, B. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971.

Geografia historyczna:

S. Arnold, Geografia historyczna Polski, Warszawa 1951;

S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, t. I, Poznań 1989;

Tenże, „Mappa szczegulna województwa podlaskiego” Karola de Pertheesa z 1795 roku „Studia Podlaskie”, t. I, Białystok 1990;

Tenże, Warsztat historyka kartografii Karola Buczka [w:] Z Dziejów Kartografii, t. VII, 1995;

S. Alexandrowicz, J. Łuczyński, R. Skrycki, Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017

J. Burszta, Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowaniu wsi, Wrocław 1958;

T. Dunin-Wąsowicz, Klimat jako czynnik kształtujący środowisko człowieka w

średniowieczu, [w:] Problemy nauk pomocniczych, t. 3, Katowice 1974, s. 17-35;

H. Maruszczak, Tendencje zmian klimatu ziem polskich w czasach historycznych, „Przegląd Geograficzny” 59, z. 4, 1987, s. 471-485;

J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998;

J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna Polski w średniowieczu, Warszawa 2003.

J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna: Zarys problematyki, Warszawa 2014.

Old maps of Lithuania from the Collection of the Vilnius University Library, v. I (mapy i katalog);

S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, t. II (mapy i plany), Poznań 1989.

Ikonografia

J. Białostocki, Pięć wieków myśli o sztuce, wyd. II, Warszawa 1976, s. 249-274;

J. Karwasińska, Drzwi gnieźnieńskie a rozwój legendy o świętym Wojciechu, [w:] Drzwi gnieźnieńskie, pod red. M. Walickiego, t. I, Wrocław 1956, s. 20-41;

Tomasz Ginter, Wątki hagiograficzne św. Wojciecha w ikonografii Drzwi Gnieźnieńskich, „Kwartalnik Historyczny” 108, 2001, nr.4;

G. Labuda, Święty Wojciech, Wrocław 2000;

Z. Piech, Czy ikonografia historyczna powinna być nauką pomocniczą historii? [w:] Tradycja i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1995.

Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemi symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003.

Drzwi gnieźnieńskie, praca zbior. pod red. M. Walickiego, t. III, Wrocław 1956;

Jan Kanapariusz, Żywot Świętego Wojciecha pierwszy [w:] Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, przeł. K. Abgardowicz, Warszawa 1966;

Brunon z Kwerfurtu, Świętego Wojciecha Żywot Drugi, [w:] Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, przeł. K. Abgardowicz, Warszawa 1966.

Metrologia

J. Arentowicz, Miary polskie, Warszawa 1972;

A. Dunin – Wąsowicz, Miary rolne i miary przestrzeni, Warszawa 2000;

Taż, pomiary gruntu w Koronie w XVI-XVIII w., Warszawa 1994;

W. Kula, Miary i ludzie, Warszawa 1970 lub 2004;

K. Skupieński, Struktury systemowe polskich miar zbożowych w XVI wieku, „Przegląd Historyczny” 69, 1978, s. 623-646;

E. Stamm, Staropolskie miary, cz. 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa 1938;

T. Wierzbowski. Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, wyd.2. Lwów 1926.

Neografia staropolska

A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973;

W. Semkowicz, Paleografia łacińska, Kraków 2002.

Paleografia ruska

K. Pietkiewicz, Paleografia ruska, Warszawa 2015

A.Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1959;

T. Rott – Żebrowski, Historia pisma ruskiego, Lublin 1987;

W. N. Szczepkin, Russkaja paleografija, Moskwa 1967;

Paleografia łacińska

A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973.

W. Semkowicz, Paleografia łacińska, Kraków 1951.

T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Warszawa-Lwów 1926.

Sfragistyka

T. Karczewska, Przegląd pieczęci pruskich z dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 roku, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 6, 1962, s. 753-779.

Efekty uczenia się:

KP6_WG2 student ma zaawansowaną, uporządkowaną chronologicznie i tematycznie wiedzę o historii dawnych i współczesnych ziem polskich

KP6_WG6 zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł informacji; rozumie ich przydatność w badaniach historycznych

KP6_WG10 ma podstawową wiedzę o specyfice nauk pomocniczych historii przedmiotowej i ich roli w badaniach historycznych

KP6_WG11 zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka w zakresie nauk pomocniczych historii

KP6_WK2 wie o istnieniu różnych punktów widzenia dotyczących teorii rodowych, genezy herbu rycerskiego, czy genezy heraldyki w Wielkim Księstwie Litewskim

KP6_WK8 - orientuje się w działalności i aktualnej ofercie współcześnie działających towarzystw heraldycznych i genealogicznych

KP6_UW1 samodzielnie zdobywa i utrwala wiedzę w sposób uporządkowany i systematyczny przy zastosowaniu nowoczesnych technik pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego

KP6_UW3 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje z wykorzystaniem różnych źródeł informacji

KP6_UK2 potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie badania

KP6_UK3 potrafi obsługiwać na poziomie podstawowym programy biurowe i wykorzystywać je do przygotowywania prac pisemnych

KP6_KK1 ma krytyczną świadomość zakresu swojej wiedzy historycznej i umiejętności warsztatowych i rozumie potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju kompetencji w zakresie nauk pomocniczych historii

KP6_KK4 jest zdolny do okazywania zrozumienia dla świata wartości i postaw ludzi w różnych okresach i kontekstach historycznych, np. przywiązania do tradycji szlacheckich

KP6_KO1 docenia rolę nauk historycznych i pokrewnych dla kształtowania więzi społecznych na poziomie lokalnym

Metody i kryteria oceniania:

ocenianie bieżące, kolokwium zaliczeniowe

kryteria oceniania: obecność na zajęciach, aktywny udział w zajęciach i dyskusji oparty na lekturze wskazanych pozycji naukowych i wiedzy własnej, zaliczenie kolokwium zaliczeniowego

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet w Białymstoku.
ul. Świerkowa 20B, 15-328 Białystok tel: +48 85 745 70 00 (Centrala) https://uwb.edu.pl kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)