Dziedzictwo cywilizacji bizantyjskiej
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 350-MS1-1DCB |
Kod Erasmus / ISCED: |
08.352
|
Nazwa przedmiotu: | Dziedzictwo cywilizacji bizantyjskiej |
Jednostka: | Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych |
Grupy: |
3L stac.I st.studia stosunków międzynarodowych - przedmioty obowiązkowe |
Punkty ECTS i inne: |
5.00
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Założenia (opisowo): | Ogromna sfera bizantyjskiej kultury umysłowej, tak niedostępna społeczeństwu zachodniemu, w Europie Wschodniej była przyjmowana w greckiej i cerkiewno-słowiańskiej wersji językowej. Propagatorami kultury bizantyjskiej byli nie tylko Grecy, ale głównie prawosławni Serbowie, Bułgarzy, Białorusini, Ukraińcy, Rumuni i Rosjanie. Państwo tych ostatnich przejęło w końcu XV stulecia rolę opiekunów prawosławnego chrześcijaństwa, a jego władcy uważali się za spadkobierców bizantyjskiej tradycji państwowej i kulturalnej. Na konwersatorium będziemy badali obecność bizantyjskiego modelu kulturowego i jego historycznej realizacji (idee, ideologia, sztuka, religia) w kategoriach długiego trwania, aż po współczesność na terenach Europy środkowej, południowej i wschodniej. Zajmiemy się obszarem Bałkanów, wschodniej słowiańszczyzny oraz Rzeczpospolitą jako szczególnym przypadkiem zderzenia omawianego modelu z Zachodem.Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie. |
Tryb prowadzenia przedmiotu: | w sali |
Skrócony opis: |
Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie. Na przykładzie Rzeczpospolitej i unii kościelnych wskażemy również na pewne węzłowe problemy, związane z dialogiem kultur i kulturowymi pograniczami. |
Pełny opis: |
Ogromna sfera bizantyjskiej kultury umysłowej, tak niedostępna społeczeństwu zachodniemu, w Europie Wschodniej była przyjmowana w greckiej i cerkiewno-słowiańskiej wersji językowej. Propagatorami kultury bizantyjskiej byli nie tylko Grecy, ale głównie prawosławni Serbowie, Bułgarzy, Białorusini, Ukraińcy, Rumuni i Rosjanie. Państwo tych ostatnich przejęło w końcu XV stulecia rolę opiekunów prawosławnego chrześcijaństwa, a jego władcy uważali się za spadkobierców bizantyjskiej tradycji państwowej i kulturalnej. Cesarstwo Bizantyjskie swoją ekspansję w Europie Środkowo-Wschodniej dokonywało poprzez Kościół prawosławny. Chrześcijaństwo bizantyjskie, aczkolwiek bezpośrednio oddziaływające na niektóre narody słowiańskie, swoje umocowanie znalazło w wersji metodiańskiej i staroruskiej. W takiej formie zostało przyjęte przez mieszkańców Grodów Czerwińskich, Państwa Wiślan czy Wielkich Moraw. Narody, które przyjęły „wiarę grecką” stawały się integralną częścią Europy Wschodniej. Na konwersatorium będziemy badali obecność bizantyjskiego modelu kulturowego i jego historycznej realizacji (idee, ideologia, sztuka, religia) w kategoriach długiego trwania, aż po współczesność na terenach Europy środkowej, południowej i wschodniej. Zajmiemy się obszarem Bałkanów, wschodniej słowiańszczyzny oraz Rzeczpospolitą jako szczególnym przypadkiem zderzenia omawianego modelu z Zachodem. Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie. Na przykładzie Rzeczpospolitej i unii kościelnych wskażemy również na pewne węzłowe problemy, związane z dialogiem kultur i kulturowymi pograniczami. 1. Wprowadzenie (stan badań, literatura, zarys problematyki) 2. Koncepcja ekumeny w Cesarstwie Rzymskim oraz jej przekształcenie w Bizancjum (pojęcie imperium – władza i obywatel, problem etnosu, model kulturowy, kwestie religijne) 3. Wizja misji bizantyjskich 4. Projekt Cyryla i Metodego 5. Historyczne następstwa projektu cyrylo-metodiańskiego i powstanie bizantyjskiej wspólnoty narodów 6. Charakterystyka modelu bizantyjskiego (idee i ideologia, władza, kultura) w wariantach: a) bałkańskim; b) wschodniosłowiańskim 7. Rzeczpospolita wobec modelu bizantyjskiego 8. Koncepcja unii kościelnych – geneza, wymiar polityczny, historyczno-społeczny, kulturowy i teologiczny 9. Trwanie modelu we współczesności (recepcja i inspiracje) a) ideologie (słowianofilstwo, panslawizm, euroazjatyzm) b) kultura (sztuka i myśl) c) religia (teologia, organizacja Kościołów, wymiar społeczny) d) Kulturowe konsekwencje modelu dla polityki i integracji europejskiej unkty ECTS: 3 pkt. Bilans nakładu pracy studenta: Udział w zajęciach: 30 godz. Udział w konsultacjach: 2 godz. Przygotowanie raportu, czytanie lektur: 43 godz. Razem: 75 godz. (3 pkt) Wskaźniki ilościoweP Nakład pracy studenta związany z zajęciami: wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela: 32 godz. (1,2 pkt) o charakterze praktycznym 43 godz. (1,8 pkt) |
Literatura: |
The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. A. P. Kazhdan, t. I-III, Oxford 1991 Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. O. Jurewicz, Warszawa 2002 Obolensky D. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe 500-1453, 1971 Arnott P., Bizantyjczycy i ich świat, tłum. K. Dudziak, Warszawa 1979 Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji, tłum. D. Ulicka, Warszawa 1988. Bizancjum. Wstęp do cywilizacji wschodniorzymskiej, red. N. H. Baynes, H. S. Moss, tłum. E. Zwolski, Warszawa 1964 Bizancjum-Prawosławie-Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2004 Browning R., Byzantium and Bulgaria. A comparative study across the early madieval frontier, London 1975 Byzantine Style, Religion and Civilization. In Honour of Sir Steven Runciman, ed. E. Jeffreys, Cambridge 2006 Byzantium and East Central Europe, ed. G. Prinzing, M. Salamon, Kraków 2001 Byzantium, new peoples, new powers: the Byzantino-Slav contakt zone, from the ninth to the fifteenth century, ed. M. Kaimakomova, M. Salamon, M. Smorąg-Różycka, Kraków 2007. Chrześcijaństwo Rusi Kijowskiej, Białorusi, Ukrainy i Rosji (X-XVII wiek), pod red. J.Kłoczowskiego, Kraków 1997 Conley T., Byzantine culture in Renessance and Baroque Poland, Warszawa 1994 Cultura bizantina in Romania, red. I. Barnea, O. Iliescu, C. Nicolesck, Bucuresti 1971 Doroszkiewicz W. , Dzieje Wschodnich Rzymian. Białystok 2015. Dujcev I., Medioevo bizantino-slavo t. 1 (saggi di storia politica e culturale), Roma 1965 Dvornik F., Bizancjum a prymat Rzymu, tłum. M. Radożycka, Warszawa 1985 Dvornik F., Byzantine Missions among the slav SS. Constantine-Cyril and Methodius, New Jersey 1970 Dvornik F., Early Chrystian and Byzantine Political Philosophy. Origins and background, t. I-II, Washington 1966 (ser. Dumbarton Oaks Studies t. IX) Dvornik F., Les slaves byzance et Rome au IX siecle, Paris 1926 Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy, pod red. R. Łużnego, Lublin 1988 Gieysztor A., Rubież Kościołów w IX-XI w. w Europie środkowej i środkowo- wschodniej: tytułem zagajenia, w: Katolicyzm w Rosji i prawosławie w Polsce (XI–XX), pod red. J. Bardacha Gołembski F., Stosunki kulturalne na Bałkanach, Warszawa 2001 Halecki O., Historia Europy – jej granice i podziały, Lublin 1994 Haussig H. W., Historia kultury bizantyńskiej, przeł. T. Zabludowski, Warszawa 1980. Hosch E., The Balkans. A short History from Greek Times to the Present Day, tran. T. Aleksander, London 1972 Hussey J. M., The Orthodox Churchin the Byzantine Empire, Oxford 1986 (rodz. VIII o uniach kościelnych i stosunkach z Rzymem; cz. II organizacja kościelna). Iorga N., Formes byzantines et realites Balcaniques, Paris 1922 K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, Kraków 2007 Klinger J., Nurt słowiański w początkach chrześcijaństwa polskiego, Białystok 1998 Kłoczowski J., Młodsza Europa, Warszawa 1998 Koneczny F., Cywilizacja bizantyńska, Londyn 1973 Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999 Leśny J., Konstantyn i Metody, apostołowie Słowian, dzieło i jego losy, Poznań 1987 M. W. Weithmann, Balkan-Chronik. 2000 Jahre zwischen Orient Und Okzident, Regensburg 1995 Mango C, Byzantium. The Empire of the New Rome, New York, 1980. Meyendorff J., Rim-Konstantinopol-Moskwa. Istoriczeskie i bogoslowskie issledowanija, per. L. A. Uspenskoj, Moskwa 2005 Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1984 Meyendorff J., Unite de l’Empire et divisions des Chretiens (L’Eglise de 450 a 680), trad. F. Lhoest, Paris 1993 (rodz. IV i V o stosunkach i misjach na zachodzie i wschodzie) Meyendorff J., Wizantija i Moskowskaja Rus. Oczerk po istorii cerkownych i kulturnych swiazej w XIV wiekie, Paris 1990. [Byzantium and the rise of Russia: a study of Byzantino-Russian relations in the fourteenth century, Cambridge 2010] Mironowicz A., Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006 Mironowicz A., Misja metodiańska na ziemiach polskich do końca XI wieku, Białystok 2013 Mironowicz A., The Easter Christian Tradition in Poland and its Neighbours, Białystok 2010 O. Jurewicz, Schizma wschodnia, Warszawa 1969 Ostogorski G., Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008 Paradowski R., Eurazjatyckie Imperium Rosji. Studium Idei, Toruń 2001 Pentek Z., Cesarstwo Łacińskie 1204-1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy Neobizancjum?, Poznań 2004 Podskalsky G., Chrześcijaństwo i literatura teologiczna na Rusi Kijowskiej (988-1237), tłum. J. Zychowicz, Kraków 2000 Poppe A., The Rise of Christian Russia, London 1982 Przekop E., Wschodnie patriarchaty starożytne, Warszawa 1984 Runciman S., Schizma wschodnia, tłum. J. Gawroński, Warszawa 1963 Runciman S., Teokracja bizantyjska, tłum. M. Radożycka, Warszawa 1982 Runciman S., Wielki Kościół w niewoli. Studium historyczne patriarchatu konstantynopolitańskiego od czasów bezpośrednio poprzedzających jego podbój przez Turków do wybuchu greckiej wojny o niepodległość, tłum. J. S. Łoś, Warszawa 1973 Sevcenko I., Byzantium and the Slavs: in letters and culture, Cambridge 1991 Skendi S., Balkan Cultural Studies, New York, 1980 Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T., Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek, Warszawa 2005 Świat Bizancjum t. 1. Cesarstwo Wschodniorzymskie 330-641, red. C. Morrisson, tłum. A. Graboń, Kraków 2007 Świat Bizancjum t. 2. Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204, J. C. Cheyneta, tłum. A. Graboń, Kraków 2011 Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria Grecka, zesz. 1-4, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, 1989-1997 Tichomirow M. P., Istoriczeskie swiazi Rossii so slawianskimi stranami i Wizantiej, Moskwa 1969 Vizantizm i slavianstvo. Velikij spor Vryonis S., Byzantium and Europe, London 1967 Православие: pro et contra. Осмысление роли Православия в судьбе России со стороны деятелей русской культуры и Церкви, Санкт-Петербург 2001 Христианство в странах восточной, юго-восточной и центральной Европы на пороге второго тысячелетия, Ред. Б.Н.Флоря, Москва 2002 |
Efekty uczenia się: |
• Student rozumie pojęcie bizantyjskiej wspólnoty narodów i zna jej zasięg geograficzny. • Umie wskazać w ujęciu historycznym główne ścieżki przenikania cywilizacji i kultury bizantyjskiej na obszary Europy południowej i wschodniej. • Charakteryzuje podobieństwa i różnice pomiędzy regionami bizantyjskiej wspólnoty narodów. • Wskazuje przykłady przenikana dziedzictwa bizantyjskiego na tereny Rzeczpospolitej. • Zna podstawowe fakty, dotyczące unii kościelnych na omawianym obszarze i potrafi ująć je w sposób problemowy. • Potrafi rozpoznać we współczesnej kulturze europejskiej zjawiska charakterystyczne dla tradycji postbizantyjskiej. • Umie wskazać przykładowych badaczy omawianych zagadnień i sprawnie poszukuje literatury przedmiotu. |
Metody i kryteria oceniania: |
Zajęcia będą prowadzone w formie konwersatorium. Każdy student referuje(wskazane prezentacje medialne) wybrane zagadnienie oraz formułuje pytania do dyskusji nad nim. Będzie oceniana jakość, całościowość wypowiedzi własnej, a także udział w dyskusji nad zagadnieniami, przedstawionymi przez prowadzącą zajęcia i kolegów-referentów. Obecność obowiązkowa. Zaliczenie przedmiotu z uwagi na pracę zdalną (epidemia)- ocena z prezentacji przesłanej prowadzącemu konwersatorium na e-mail : urpaw@uwb.edu.pl Z uwagi na sytuację epidemii forma egzaminu - ocena z prezentacji na konwersatorium. |
Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (w trakcie)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-06-30 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 30 godzin
Wykład, 30 godzin
|
|
Koordynatorzy: | (brak danych) | |
Prowadzący grup: | (brak danych) | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: |
Przedmiot -
Egzamin
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet w Białymstoku.