Uniwersytet w Białymstoku - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Dziedzictwo cywilizacji bizantyjskiej

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 350-MS1-1DCB
Kod Erasmus / ISCED: 08.352 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Dziedzictwo cywilizacji bizantyjskiej
Jednostka: Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych
Grupy: 3L stac.I st.studia stosunków międzynarodowych - przedmioty obowiązkowe
Punkty ECTS i inne: 5.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Ogromna sfera bizantyjskiej kultury umysłowej, tak niedostępna społeczeństwu

zachodniemu, w Europie Wschodniej była przyjmowana w greckiej i cerkiewno-słowiańskiej

wersji językowej. Propagatorami kultury bizantyjskiej byli nie tylko Grecy,

ale głównie prawosławni Serbowie, Bułgarzy, Białorusini, Ukraińcy, Rumuni i Rosjanie.

Państwo tych ostatnich przejęło w końcu XV stulecia rolę opiekunów prawosławnego

chrześcijaństwa, a jego władcy uważali się za spadkobierców bizantyjskiej

tradycji państwowej i kulturalnej.

Na konwersatorium będziemy badali obecność bizantyjskiego modelu kulturowego i jego historycznej realizacji (idee, ideologia, sztuka, religia) w kategoriach długiego trwania, aż po współczesność na terenach Europy środkowej, południowej i wschodniej. Zajmiemy się obszarem Bałkanów, wschodniej słowiańszczyzny oraz Rzeczpospolitą jako szczególnym przypadkiem zderzenia omawianego modelu z Zachodem.Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie.


Tryb prowadzenia przedmiotu:

w sali

Skrócony opis:

Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie. Na przykładzie Rzeczpospolitej i unii kościelnych wskażemy również na pewne węzłowe problemy, związane z dialogiem kultur i kulturowymi pograniczami.

Pełny opis:

Ogromna sfera bizantyjskiej kultury umysłowej, tak niedostępna społeczeństwu

zachodniemu, w Europie Wschodniej była przyjmowana w greckiej i cerkiewno-słowiańskiej

wersji językowej. Propagatorami kultury bizantyjskiej byli nie tylko Grecy,

ale głównie prawosławni Serbowie, Bułgarzy, Białorusini, Ukraińcy, Rumuni i Rosjanie.

Państwo tych ostatnich przejęło w końcu XV stulecia rolę opiekunów prawosławnego

chrześcijaństwa, a jego władcy uważali się za spadkobierców bizantyjskiej

tradycji państwowej i kulturalnej.

Cesarstwo Bizantyjskie swoją ekspansję w Europie

Środkowo-Wschodniej dokonywało poprzez Kościół prawosławny. Chrześcijaństwo

bizantyjskie, aczkolwiek bezpośrednio oddziaływające na niektóre narody słowiańskie,

swoje umocowanie znalazło w wersji metodiańskiej i staroruskiej. W takiej

formie zostało przyjęte przez mieszkańców Grodów Czerwińskich, Państwa Wiślan

czy Wielkich Moraw. Narody, które przyjęły „wiarę grecką” stawały się integralną

częścią Europy Wschodniej.

Na konwersatorium będziemy badali obecność bizantyjskiego modelu kulturowego i jego historycznej realizacji (idee, ideologia, sztuka, religia) w kategoriach długiego trwania, aż po współczesność na terenach Europy środkowej, południowej i wschodniej. Zajmiemy się obszarem Bałkanów, wschodniej słowiańszczyzny oraz Rzeczpospolitą jako szczególnym przypadkiem zderzenia omawianego modelu z Zachodem.

Nakreślenie szerokiej perspektywy historycznej i kulturowej obszarów europejskiego Południa i Wschodu, objętych przez dziedzictwo Bizancjum służyć ma pogłębieniu wśród studentów umiejętności syntetyzowania wiedzy oraz sprawnego poruszania się w gąszczu różnorodnych dyskursów w ramach nauk historycznych. Jednocześnie celem zajęć jest uwrażliwienie na specyfikę tożsamości Europejczyków ukształtowanych przez szeroko pojętą cywilizację grecką i prawosławie. Na przykładzie Rzeczpospolitej i unii kościelnych wskażemy również na pewne węzłowe problemy, związane z dialogiem kultur i kulturowymi pograniczami.

1. Wprowadzenie (stan badań, literatura, zarys problematyki)

2. Koncepcja ekumeny w Cesarstwie Rzymskim oraz jej przekształcenie w Bizancjum (pojęcie imperium – władza i obywatel, problem etnosu, model kulturowy, kwestie religijne)

3. Wizja misji bizantyjskich

4. Projekt Cyryla i Metodego

5. Historyczne następstwa projektu cyrylo-metodiańskiego i powstanie bizantyjskiej wspólnoty narodów

6. Charakterystyka modelu bizantyjskiego (idee i ideologia, władza, kultura)

w wariantach:

a) bałkańskim;

b) wschodniosłowiańskim

7. Rzeczpospolita wobec modelu bizantyjskiego

8. Koncepcja unii kościelnych – geneza, wymiar polityczny, historyczno-społeczny, kulturowy i teologiczny

9. Trwanie modelu we współczesności (recepcja i inspiracje)

a) ideologie (słowianofilstwo, panslawizm, euroazjatyzm)

b) kultura (sztuka i myśl)

c) religia (teologia, organizacja Kościołów, wymiar społeczny)

d) Kulturowe konsekwencje modelu dla polityki i integracji europejskiej

unkty ECTS: 3 pkt.

Bilans nakładu pracy studenta:

Udział w zajęciach: 30 godz.

Udział w konsultacjach: 2 godz.

Przygotowanie raportu, czytanie lektur: 43 godz.

Razem: 75 godz. (3 pkt)

Wskaźniki ilościoweP

Nakład pracy studenta związany z zajęciami:

wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela: 32 godz. (1,2 pkt)

o charakterze praktycznym 43 godz. (1,8 pkt)

Literatura:

The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. A. P. Kazhdan, t. I-III, Oxford 1991

Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. O. Jurewicz, Warszawa 2002

Obolensky D. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe 500-1453,

1971

Arnott P., Bizantyjczycy i ich świat, tłum. K. Dudziak, Warszawa 1979

Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji, tłum. D. Ulicka, Warszawa 1988.

Bizancjum. Wstęp do cywilizacji wschodniorzymskiej, red. N. H. Baynes, H. S. Moss, tłum. E. Zwolski, Warszawa 1964

Bizancjum-Prawosławie-Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2004

Browning R., Byzantium and Bulgaria. A comparative study across the early madieval frontier, London 1975

Byzantine Style, Religion and Civilization. In Honour of Sir Steven Runciman, ed. E. Jeffreys, Cambridge 2006

Byzantium and East Central Europe, ed. G. Prinzing, M. Salamon, Kraków 2001

Byzantium, new peoples, new powers: the Byzantino-Slav contakt zone, from the ninth to the fifteenth century, ed. M. Kaimakomova, M. Salamon, M. Smorąg-Różycka, Kraków 2007.

Chrześcijaństwo Rusi Kijowskiej, Białorusi, Ukrainy i Rosji (X-XVII wiek), pod red. J.Kłoczowskiego, Kraków 1997

Conley T., Byzantine culture in Renessance and Baroque Poland, Warszawa 1994

Cultura bizantina in Romania, red. I. Barnea, O. Iliescu, C. Nicolesck, Bucuresti 1971

Doroszkiewicz W. , Dzieje Wschodnich Rzymian. Białystok 2015.

Dujcev I., Medioevo bizantino-slavo t. 1 (saggi di storia politica e culturale), Roma 1965

Dvornik F., Bizancjum a prymat Rzymu, tłum. M. Radożycka, Warszawa 1985

Dvornik F., Byzantine Missions among the slav SS. Constantine-Cyril and Methodius, New Jersey 1970

Dvornik F., Early Chrystian and Byzantine Political Philosophy. Origins and background, t. I-II, Washington 1966 (ser. Dumbarton Oaks Studies t. IX)

Dvornik F., Les slaves byzance et Rome au IX siecle, Paris 1926

Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy, pod red. R. Łużnego, Lublin 1988

Gieysztor A., Rubież Kościołów w IX-XI w. w Europie środkowej i środkowo-

wschodniej: tytułem zagajenia, w: Katolicyzm w Rosji i prawosławie w Polsce (XI–XX), pod red.

J. Bardacha

Gołembski F., Stosunki kulturalne na Bałkanach, Warszawa 2001

Halecki O., Historia Europy – jej granice i podziały, Lublin 1994

Haussig H. W., Historia kultury bizantyńskiej, przeł. T. Zabludowski, Warszawa 1980.

Hosch E., The Balkans. A short History from Greek Times to the Present Day, tran. T. Aleksander, London 1972

Hussey J. M., The Orthodox Churchin the Byzantine Empire, Oxford 1986 (rodz. VIII o uniach kościelnych i stosunkach z Rzymem; cz. II organizacja kościelna).

Iorga N., Formes byzantines et realites Balcaniques, Paris 1922

K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, Kraków 2007

Klinger J., Nurt słowiański w początkach chrześcijaństwa polskiego,

Białystok 1998

Kłoczowski J., Młodsza Europa, Warszawa 1998

Koneczny F., Cywilizacja bizantyńska, Londyn 1973

Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999

Leśny J., Konstantyn i Metody,

apostołowie Słowian, dzieło i jego losy, Poznań 1987

M. W. Weithmann, Balkan-Chronik. 2000 Jahre zwischen Orient Und Okzident, Regensburg 1995

Mango C, Byzantium. The Empire of the New Rome, New York, 1980.

Meyendorff J., Rim-Konstantinopol-Moskwa. Istoriczeskie i bogoslowskie issledowanija, per. L. A. Uspenskoj, Moskwa 2005

Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1984

Meyendorff J., Unite de l’Empire et divisions des Chretiens (L’Eglise de 450 a 680), trad. F. Lhoest, Paris 1993 (rodz. IV i V o stosunkach i misjach na zachodzie i wschodzie)

Meyendorff J., Wizantija i Moskowskaja Rus. Oczerk po istorii cerkownych i kulturnych swiazej w XIV wiekie, Paris 1990. [Byzantium and the rise of Russia: a study of Byzantino-Russian relations in the fourteenth century, Cambridge 2010]

Mironowicz A., Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006

Mironowicz A., Misja metodiańska na ziemiach polskich do końca XI wieku, Białystok 2013

Mironowicz A., The Easter Christian

Tradition in Poland and its Neighbours, Białystok 2010

O. Jurewicz, Schizma wschodnia, Warszawa 1969

Ostogorski G., Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008

Paradowski R., Eurazjatyckie Imperium Rosji. Studium Idei, Toruń 2001

Pentek Z., Cesarstwo Łacińskie 1204-1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy Neobizancjum?, Poznań 2004

Podskalsky G., Chrześcijaństwo i literatura teologiczna na Rusi Kijowskiej (988-1237), tłum. J. Zychowicz, Kraków 2000

Poppe A., The Rise of Christian Russia, London 1982

Przekop E., Wschodnie patriarchaty starożytne, Warszawa 1984

Runciman S., Schizma wschodnia, tłum. J. Gawroński, Warszawa 1963

Runciman S., Teokracja bizantyjska, tłum. M. Radożycka, Warszawa 1982

Runciman S., Wielki Kościół w niewoli. Studium historyczne patriarchatu konstantynopolitańskiego od czasów bezpośrednio poprzedzających jego podbój przez Turków do wybuchu greckiej wojny o niepodległość, tłum. J. S. Łoś, Warszawa 1973

Sevcenko I., Byzantium and the Slavs: in letters and culture, Cambridge 1991

Skendi S., Balkan Cultural Studies, New York, 1980

Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T., Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek, Warszawa 2005

Świat Bizancjum t. 1. Cesarstwo Wschodniorzymskie 330-641, red. C. Morrisson, tłum. A. Graboń, Kraków 2007

Świat Bizancjum t. 2. Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204, J. C. Cheyneta, tłum. A. Graboń, Kraków 2011

Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria Grecka, zesz. 1-4, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, 1989-1997

Tichomirow M. P., Istoriczeskie swiazi Rossii so slawianskimi stranami i Wizantiej, Moskwa 1969

Vizantizm i slavianstvo. Velikij spor Vryonis S., Byzantium and Europe, London 1967

Православие: pro et contra. Осмысление роли Православия в судьбе России со стороны деятелей русской культуры и Церкви, Санкт-Петербург 2001

Христианство в странах восточной, юго-восточной и центральной Европы на пороге второго тысячелетия, Ред. Б.Н.Флоря, Москва 2002

Efekty uczenia się:

• Student rozumie pojęcie bizantyjskiej wspólnoty narodów i zna jej zasięg geograficzny.

• Umie wskazać w ujęciu historycznym główne ścieżki przenikania cywilizacji i kultury bizantyjskiej na obszary Europy południowej i wschodniej.

• Charakteryzuje podobieństwa i różnice pomiędzy regionami bizantyjskiej wspólnoty narodów.

• Wskazuje przykłady przenikana dziedzictwa bizantyjskiego na tereny Rzeczpospolitej.

• Zna podstawowe fakty, dotyczące unii kościelnych na omawianym obszarze i potrafi ująć je w sposób problemowy.

• Potrafi rozpoznać we współczesnej kulturze europejskiej zjawiska charakterystyczne dla tradycji postbizantyjskiej.

• Umie wskazać przykładowych badaczy omawianych zagadnień i sprawnie poszukuje literatury przedmiotu.

Metody i kryteria oceniania:

Zajęcia będą prowadzone w formie konwersatorium.

Każdy student referuje(wskazane prezentacje medialne) wybrane zagadnienie oraz formułuje pytania do dyskusji nad nim. Będzie oceniana jakość, całościowość wypowiedzi własnej, a także udział w dyskusji nad zagadnieniami, przedstawionymi przez prowadzącą zajęcia i kolegów-referentów. Obecność obowiązkowa.

Zaliczenie przedmiotu z uwagi na pracę zdalną (epidemia)- ocena z prezentacji przesłanej prowadzącemu konwersatorium na e-mail : urpaw@uwb.edu.pl

Z uwagi na sytuację epidemii forma egzaminu - ocena z prezentacji na konwersatorium.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (w trakcie)

Okres: 2023-10-01 - 2024-06-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: (brak danych)
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet w Białymstoku.
ul. Świerkowa 20B, 15-328 Białystok tel: +48 85 745 70 00 (Centrala) https://uwb.edu.pl kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)