Pogranicza cywilizacyjne we współczesnym świecie

obowiązkowe

Przyjmujemy założenie, że świat społeczny zmierza do narastających form współdziałania ponad granicami państw.

Zakładamy sukcesywne ograniczanie znaczenia granic polityczno-administracyjnych a trwałe lub nawet narastające znaczenie granic kulturowych. Pogranicza stają się podstawowymi obszarami kontaktów, współdziałania, a także podziałów i konfliktów pomiędzy narodami, i innymi grupami społeczno-kulturowymi.

Pogranicza społeczno-kulturowe (narodowe, cywilizacyjne) w świecie stały się wielkim naturalnym eksperymentem socjologicznym dotyczącym kształtowania się w perspektywie społeczeństw wielokulturowych. Studia nad pograniczami narodowymi i cywilizacyjnymi to podstawowe źródło rozwiązywania konfliktów o charakterze kulturowym.

Naszym zdaniem do realizacji tego kulturowego zadania współcześni specjaliści z zakresu stosunków międzynarodowych, socjologowie, powinni być gruntownie przygotowani.

Celem przed¬miotu jest zapoznanie słuchaczy z nową sub¬¬dyscypliną socjologiczną ukształtowaną głównie na gruncie dotychczasowej socjologii na¬rodu i grup etnicznych oraz nowo powstałej socjologii wielokulturowości. Celem jest poznanie struktury i dynamiki obszarów kontaktów (zderzeń) kulturowych w procesach narastania (lub konstruowania) współdziałania między różnymi grupami kulturowymi ulokowanymi na pograniczach, w tym szczególnie narodowych i cywilizacyjnych.

Przedmiot stanowi także prezentację dorobku tworzącej się w Instytucie Socjologii specjalności naukowo-dydaktycznej określonej jako socjologia pogranicza (a także socjologia wielokulturowości).

Przedmiotem ćwiczeń jest przyswojenie wiedzy z zakresu socjologii pogranicza a dotyczącej szczególnie pograniczy narodowych i cywilizacyjnych współczesnego świata. W świeci współczesnym narastają bowiem różne formy współdziałania i konfliktów ponad granicami państw, narodów, a nawet cywilizacji.Tematyka zajęć obejmuje przedstawienie problematyki badawczej, koniecznego zestawu pojęć, takich jak: pogranicze społeczne, transgranicze , transgraniczność trans-narodowość, pogranicze cywilizacyjne, nadto metodologii badań. Omówione zostaną kontakty na pograniczach, kształtujące się tam tożsamości, a także nowe ruchy społeczne zachęcające do współdziałania, ale także grożące konfliktami. Nasza dewizą będzie poszukiwanie możliwości rozumienia innego i nawiązywania z nim dialogu na gruncie wartości wspólnych.

Przedmiot: pogranicza narodowe i cywilizacyjne we współczesnym świecie

socjologia

Wydział Historyczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii i Kognitywistyki

język polski

I rok, II stopnia socjologii, semestr letni

16 godzin – ćwiczenia.

Prowadzący:

Prof. dr hab. Andrzej Sadowski

Tematy ćwiczeń:

1. Pogranicza narodowe i cywilizacyjne we współczesnym świecie – przybliżenie tematyki zajęć – 2 godz.

2. Przedmiot i podstawowe kategorie socjologii pogranicza. Metodologia badań – 2 godz..

3. Kontakt kulturowy. Zderzenie (przenikanie) kultur na pograniczach narodowych i cywilizacyjnych -2 godz.

4. Państwo, terytorium, naród, religia, język na pograniczach – 2 godz.

5. Kultura i tożsamość społeczna na pograniczach. Człowiek pogranicza -2 godz.

6. Większość i mniejszość. Mniejszości narodowe i etniczne na pograniczach. Naród kulturowy – 2 godz..

7. Typy oraz przemiany stosunków etnicznych na pograniczach. Stratyfikacja, dyskryminacja etniczna – 1 godz..

8. Ruchy społeczne na pograniczach. Procesy formowania się

narodów w warunkach pogranicza -1 godz.

9. Socjologia pogranicza a interpretacje sprzeczności i konfliktów

Międzynarodowych – 1 godz.

Literatura podstawowa:

1. H. Bojar, Mniejszości społeczne w państwie i społeczeństwie III Rzeczpospolitej, Monografie F N P, Wrocław 2000.

2. S. Łodziński, Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005.

3. Hanna Bojar, Dariusz Wojakowski i Andrzej Sadowski (red.), Polskie granice i pogranicza: nowe problemy i interpretacje, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2008.

4. A. Sadowski, Kazimierz Krzysztofek (red.), Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia i konflikty, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2001.

5. A. Kloskowska, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

6. Stefan Dudra, Bernadetta Nitschke (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2010.

7. Z. Kurcz (red.), Polskie pogranicza w procesie przemian, T. I, II i III, WWSZiP, Wałbrzych 2008, 2011, 2014.

8.G. Babiński, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 1997.

9. J. Mucha (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.

10. Leszek Gołdyka, Pogranicze polsko-niemieckie jako przestrzeń socjalizacji, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2013.

Czasopisma: „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, „Przegląd Polonijny”, „Pogranicze. Studia Społeczne”, „Kultura i Społeczeństwo” i inne.

Literatura uzupełniająca:

Norbert Elias, O procesie cywilizacji, przeł., T. Zabłudowski i K. Markiewicz, Warszawa 2011.

1.Urszula Kusio, Polifonia, dialog i zderzenie kultur, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007.

2.Edmund Lewandowski, Pejzaż etniczny Europy, Muza SA, Warszawa 2004,2005.

3. Arjun Appadurai, Strach przed mniejszościami, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

4. Jennifer Jackson Preece, Prawa mniejszości, przeł., Małgorzata Stolarska, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.

5. Andrzej Sakson (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce i Europie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014.

6. Milad Hanna, O dialogu cywilizacji, czyli o potrzebie akceptowania innych, Wydawnictwo naukowe ASKON, Warszawa 2004.

7. Łukasz Krzyżowski, Sylwia Urbańska, Mozaiki przestrzeni transnarodowych. Teorie – metody – zjawiska, NOMOS, Kraków 2010.

8. Aleksandra Jasińska-Kania, Sławomir Łodziński, Obszary i formy wykluczenia etnicznego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2009.

9. Elżbieta Michaluk, Henryk Chałupczak (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integracji, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.

Przedmiotowe efekty kształcenia: Sposób wersyfikacji:

1W. Student posiada wiedzę teoretyczną z zakresu socjologii pogranicza i potrafi wskazać oraz zinterpretować poszczególne tematy i problemy podejmowane przez te dyscyplinę. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

2W. Przyswoił podstawowa wiedze stosowana z zakresu socjologii pogranicza oraz wykorzystywaną metodologię badań. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

3W. Posiada wiedzę z zakresu zróżnicowania kulturowego współczesnego świata społecznego ulokowanego na pograniczach państw, narodów, religii, cywilizacji… Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

4W. Posiada wiedzę o narastającym znaczeniu pograniczy w warunkach osłabienia granic polityczno-administracyjnych. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

5W. Zapoznany jest ze strukturą narodowo-etniczną, religijną polskich i europejskich pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

6W. Posiada wiedzę o podstawowych kierunkach dyskursów na temat pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

1U. Potrafi dostrzec, opisać i zinterpretować różne postaci i formy przejawiania się problematyki pograniczy w postaci ideologii, polityki, tożsamości pogranicznych. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

2U. Potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę do opisu i analizy struktury i dynamiki społeczno-kulturowej poszczególnych pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

3U. Jest przygotowany do ustalania (badania) kulturowych uwarunkowań zjawisk i procesów społecznych, politycznych, a nawet gospodarczych. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

4U. Umie analizować, interpretować teksty naukowe, publiczne dyskursy z zakresu problematyki pogranicza. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

5U. Jest przygotowany, potrafi zaprezentować, umotywowane zdobytą wiedzą, stanowisko związane z problematyką pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach

1K. Student jest przygotowany do konstruowania programów aktywizacji mieszkańców pograniczy, do aktywizacji (konstruowania) ich kapitału społecznego i kulturowego. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

2K. Jest przygotowany do pracy w instytucjach i organizacjach pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

3K. Jest wrażliwy, rozumie złożoność zasad etycznych związanych z aktywnością na obszarach pograniczy. Zaliczenie ustne, ocena wypowiedzi (referatu), dyskusji na ćwiczeniach.

Formy zaliczenia przedmiotu:

Ćwiczenia: zaliczenie ustne na ocenę. Do uzyskania zaliczenia przedmiotu niezbędna jest znajomość problematyki ćwiczeń, przynajmniej jednej pozycji spośród literatury obowiązkowej oraz jednej pozycji spośród literatury dodatkowej lub ustalonej samodzielnie, ale o tematyce pograniczy.

Na poszczególnych ćwiczeniach oceniana będzie aktywność w postaci referowania przeczytanych lektur, wypowiedzi, interpretacji. Ceniona będzie szczególnie samodzielność studenta w przygotowaniu wypowiedzi.