Historia Rosji 340-RP1-1HIR
Konwersatorium (KON) Rok akademicki 2020/21

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej

Literatura podstawowa

Nicholas V. Riasanovsky, Mark. D. Steinberg, Historia Rosji, Kraków 2009.

Ludwik Bazylow, Paweł Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Wrocław – Warszawa - Kraków, 2005.

Michaił Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2000.

Ludwik Bazylow, Historia Rosji, t. 1-2, Warszawa 1982 i następne wydania

Józef Smaga, Narodziny i upadek imperium. ZSRR w latach 1917-1991, Kraków 1992.

Józef Smaga, Rosja w XX stuleciu, Kraków 2001.

David Marples, Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, Wrocław – Warszawa – Kraków 2006.

Literatura uzupełniająca

Zbigniew Wójcik, Dzieje Rosji 1533 – 1801, Warszawa 1971 i następne.

Jerzy Ochmański, Dzieje Rosji do roku 1861, Warszawa – Poznań 1980.

Andrzej Andrusiewicz, Cywilizacja rosyjska t. 1, Warszawa 2004.

Andrzej Andrusiewicz, Cywilizacja rosyjska t. 2 Warszawa 2005.

Richard Pipes, Rosja carów, Warszawa 2009.

Benedykt Zientara, Dawna Rosja, Despotyzm i demokracja, Warszawa 1995.

Richard Pipes, Rosja bolszewików, Warszawa 2005.

Michał Heller, Aleksander Niekricz, Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 1-2, Londyn 1990. Mieczysław Smoleń, Stracone dekady. Historia ZSRR 1917-1991, Kraków 1994.

Martin Malia, Tragedia sowiecka. Historia komunistycznego imperium. rosyjskiego, Warszawa 1998.

Wiedza studenta (K_W02, K_WO7)

- student zna najważniejsze wydarzenia historyczne i kulturowe z zakresu dziejów Rosji.

- posiada wiedzę na temat zachodzących na przestrzeni stuleci procesów historycznych, społecznych, religijnych oraz ich uwarunkowań.

- zna podłoża konfliktów zbrojnych z udziałem Rosji i czynniki i kształtujące politykę państwa.

Umiejętności studenta (K_U01,K_U05, K_U07)

- posiada umiejętność wskazania na mapie terytorium Rusi Kijowskie, rozbitych na dzielnice ziem ruskich, Państwa Moskiewskiego, Imperium Rosyjskiego, ZSRR i Nowej Rosji i zachodzących zmian politycznych

- potrafi korzystać z wiedzy teoretycznej w praktyce badawczej, umie analizować fakty historyczne i umiejscawiać je chronologicznie w dziejach państwa, potrafi przeprowadzać ocenę polityki wewnętrznej państwa,

- rozumie rolę tolerancji.

Student uzyskuje zaliczenie konwersatorium na ocenę na podstawie uczestnictwa i aktywności na zajęciach oraz przygotowanej i wygłoszonej prezentacji

Dopuszcza się jedną nieobecność w semestrze bez obowiązku zaliczania, trzy nieobecności nieusprawiedliwione dają podstawy do niezaliczenia przedmiotu

1. Plemiona wschodniosłowiańskie w okresie przedpaństwowym

Uwarunkowania geograficzne, a siedziby Słowian Wschodnich, sąsiedzi. Wspólnoty rodowo-plemienne. Byt codzienny - zajęcia rolnicze, rzemiosło, handel. Politeistyczne wierzenia pogańskie Słowian Wschodnich.

2. Państwo staroruskie pierwszych Rurykowiczów

Czas i okoliczności powstania państwa staroruskiego. Geneza państwowości staroruskiej (teoria normańska i antynormaniści). Polityka jednoczenia i umacniania państwowości w czasach pierwszych Rurykowiczów (Ruryka, Olega, Igora, Olgi i Światosława). Stosunki rusko-bizantyjskie w IX i X wieku.

3. Ruś Kijowska Włodzimierza Wielkiego i Jarosława Mądrego

Dojście Włodzimierza do władz. Chrzest Włodzimierza Wielkiego i proces chrystianizacji kraju. Stosunki z sąsiadami. Budowa silnej Rusi czasów Jarosława Mądrego – organizacja państwa, gospodarka, społeczeństwo, kultura. Podział państwa.

4. Rozbite na dzielnice ziemie ruskie pod jarzmem mongolskim

Rozbicie dzielnicowe na Rusi – jego przyczyny i specyfika. Próby przezwyciężenia rozdrobnienia feudalnego (Włodzimierz Monomach, Andrzej Bogolubski). Główne ośrodki polityczne na ziemiach ruskich w XII – XIII wieku i ich znaczenie. Powstrzymanie ekspansji szwedzkiej i niemieckiej – Aleksander Newski. Podbój ziem ruskich przez armię Batu-chana (1237-1241). System zależności ziem ruskich od Tatarów (jarzmo tatarskie, jarłyk, daniny). Bitwa na Kulikowym Polu – próba zrzucenia zależności, książę moskiewski Dymitr Doński. Konsekwencje jarzma tatarskiego dla ziem ruskich

5. Proces jednoczenia ziem ruskich i centralizacji władzy w XIV – XV wieku. Wzrost znaczenia Księstwa Moskiewskiego

Księstwo Moskiewskie Iwana Kality. Wkład Wasyla II, Iwana III Srogiego i Wasyla III w proces jednoczenia ziem ruskich i umacniania władzy. Doktryna Trzeciego Rzymu – Filoteusz. Próba narzucenia Moskwie postanowień Unii Florenckiej. Rola WKL jako ośrodka jednoczenia ziem ruskich (Podboje Giedymina, Olgierda i Witolda – książąt litewskich)

6. Iwan Groźny pierwszym carem

Okres regencji. Polityka wewnętrzna Iwana Groźnego – reformy prawno-ustrojowe i wojskowe, „opricznina”. Ekspansja terytorialna. Początek podboju Syberii. Fiodor I – wygaśnięcie dynastii Rurykowiczów.

7. Państwo Moskiewskie w XVII wieku

Przyczyny zamętu w Państwie Moskiewskim. Borys Godunow – rozruchy społeczne i chaos gospodarczy. Fenomen sukcesu Dymitra Samozwańca. Osłabienie polityczne państwa, zagrożenie suwerenności. Przezwyciężenie zamętu - wstąpienie na tron Michała Romanowa. Umacnianie władzy i państwa w czasach pierwszych Romanowów (Michał, Aleksy, Fiodor III). Wojny rosyjsko-polskie w XVII wieku (walki o Smoleńsk, problem kozacki). Reforma Nikona.

8. Piotr I Wielki i jego następcy

Osobowość Piotra. Reformy Piotra I – europeizacja Rosji i opozycja wewnętrzna. Zwycięskie wojny – uzyskanie dostępu do morza. Narodziny imperium. Walka o władzę po śmierci Piotra I Wielkiego (Katarzyna I, Piotr II, Anna – okres przewrotów pałacowych). Normalizacja i stabilizacja sytuacji w Rosji za panowanie Elżbiety. Wybór następcy – Piotr III carem.

9. Monarchia szlachecka Katarzyny II

Uzurpacja jako forma przejęcia władzy przez Katarzynę II. Reformowanie i usprawnianie państwa. Przywileje szlacheckie. Sytuacja chłopstwa i powstanie Pugaczowa. Rozrost terytorialny imperium. Polityka wobec Rzeczypospolitej i udział w rozbiorach Polski. Osobowość Katarzyny II.

10. Rosja pierwszej połowy XIX wieku

Paweł I na tronie. Polityka wewnętrzna Aleksandra I – reformy. Udział Rosji w wojnach z napoleońską Francją. Wojna obronna 1812 roku. Pozycja Rosji na arenie międzynarodowej – kongres wiedeński. Rosja „żandarmem Europy”. Powstanie dekabrystów, a rewolucjonizm szlachecki. Reakcyjna polityka Mikołaja I – budowa biurokratyczno-policyjnego sytemu rządzenia. Kasacja unii 1839 rok. Sytuacja gospodarcza Rosji w pierwszej połowie XIX wieku. Ekspansja terytorialna Rosji w pierwszej połowie XIX wieku (Kaukaz, Azja Środkowa, Daleki Wschód).

11. Imperium Rosyjskie okresie reform Aleksandra II.

Osłabienie pozycji Rosji na arenie międzynarodowej – wojna krymska. Reforma agrarna, likwidacja poddaństwa i pańszczyzny, proces uwłaszczenia. Gospodarka wolnorynkowa. Reformy Aleksandra II (administracyjna, oświatowa, sądownicza, wojskowa, ziemstwa)

12. Rosja ostatnich Romanowów – upadek państwa i dynastii

Kontreformy Aleksandra III. Gospodarka rosyjska pod koniec XIX wieku (rolnictwo, przemysł, handel). Kryzys gospodarczy w Rosji i jego przezwyciężenie. Pierwsze partie polityczne w Rosji. Wojna rosyjsko – japońska i jej następstwa dla Rosji. Rewolucja 1905 – 1907, przebieg i skutki. Ukaz tolerancyjny. Połowiczne reformy Mikołaja II – Rosja monarchią parlamentarną. Powstanie Dumy Państwowej. Partie polityczne i ich programy. Wzrost gospodarczy Rosji. Reformy Stołypina. Sojusz z Anglia i Francja. Zaangażowanie się Rosji w działania zbrojne pierwszej wojny światowej na froncie wschodnim. Nieudolność Mikołaja II i rządu. Rewolucja lutowa – geneza i przebieg. Upadek Rosji carskiej i dynastii Romanowów.

13. ZSRR – Rosja czerwonych carów (Lenina i Stalina)

Rewolucja październikowa jako pucz bolszewicki. Skutki przejęcia władzy przez bolszewików. Budowa systemu komunistycznego Lenina. Zmiany ustrojowe w państwie. Komunizm wojenny. Przebieg i skutki wojny domowej w Rosji . Wojna polsko-bolszewicka i traktat w Rydze. Sytuacja gospodarcza w czasie rządów bolszewików, tragedia głodu 1921 - 1922. Założenia, realizacja Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP-u). Polityka państwa wobec Cerkwi prawosławnej i innych wyznań. Dojście do władzy Stalina. Kolektywizacja. Okres wielkiego terroru 1934 – 1939. Totalitaryzm, działalność NKWD, kult jednostki, system łagrowy. Stosunki sowiecko-niemieckie

14. ZSRR w czasie drugiej wojny światowej

Stosunki sowiecko-niemieckie w latach 1939 – 1941. . Pakt Ribbentrop – Mołotow. 17 września 1939 rok –zajęcie ziem Rzeczypospolitej. Aneksja państw bałtyckich i wojna z Finlandią. Okupacja niemiecka ziem ZSRR – działania zbrojne. Współpraca ZSRR z USA i Wielką Brytanią. Konferencje pokojowe. Straty wojenne ZSRR. Powstanie bloku państw socjalistycznych, polityka wsparcia ruchów komunistycznych w Europie i na świecie.

15. ZSRR w drugiej połowie XIX wieku

Okres zimniej wojny. Walka o władze po śmierci Stalina. ZSRR czasów Chruszczowa i Breżniewa (chruszczowska odwilż i breżniewowski zastój w polityce wewnętrznej). Gorbaczow, a upadek komunizmu w Rosji. Nowa Rosja czasów Jelcyna i Putina.

elementy wykładu, dyskusja, analiza, prezentacja