Źródłoznawstwo historyczne do końca XVIII w. 350-HS1-2AZH1
Ćwiczenia (CW) Rok akademicki 2020/21

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii (wydania po 1983 r.)

K. Maleczyński, B. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971;

A.Tomczak, Kilka uwag o kancelarii królewskiej w drugiej połowie XVI w., „Archeion”, t. 37, 1962;

I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi sigillat Metryki koronnej (1658 – 1794), „Archeion”, t. 54, 1970;

I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi kanclerskie (księgi spraw publicznych) Metryki koronnej, „Archeion”, t. 60, 1974;

I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi wpisów Metryki koronnej (1447 – 1794) w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, t. 44, 1966;

I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi poselskie (Libri Legationum) Metryki koronnej, „Archeion”, t. 48, 1968;

P. Kennedy Grimsted, Układ i zawartość Metryki litewskiej, „Archeion”, t. 80, 1986;

I. Valikonytė, W poszukiwaniu modelu układu najstarszych ksiąg spraw sądowych Metryki Litewskiej w: Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės istorijos šaltiniai. Faktas. Kontekstas. Interpretacija, Vilnius 2007.

J. Szymański, Nauki...

W. Dworaczek, Genealogia, t. 1, Warszawa 1959

C, Kuklo, Źródła i badania nad statystyką demograficzną ziem polskich w okresie przedrozbiorowym w: Rozwój myśli i instytucji statystycznych na ziemiach polskich, red. S. Jońca, Warszawa 1994

B, Kumor, Źródła do statystyki kościelnej na ziemiach polskich od połowy XVI od XIX w. w: Rozwój mysli...

P. Dąbkowski, Palestra i księgi sądowe ziemskie i grodzkie w dawnej Polsce, Lwów 1912

J. Bielecka, Kancelaria grodzka wielkopolska w XVI – XVIII w, „Studia Źródłoznawcze”, t. 1, 1957

J. Bielecka, Organizacja i działalność kancelarii ziemskich i grodzkich wielkopolskich od XIV do XVIII w., „Archeion”, t. 22, 1954

J. Siedlecki, Kancelaria ziemi bielskiej w Brańsku w XVI – XVIII w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego. Filia w Białymstoku. Prace Historyczne”, t. 12, 1989

M. Friedberg, Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII w. , „Archeion”, t. 24, 1955

J. Łossowski, Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego, Lublin 1997

A. Tomczak, Kancelaria biskupów włocławskich w okresie księgi wpisów (XV – XVIII w.), Toruń 1964.

Historia sejmu polskiego. praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Michalskiego. Tom I do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1984;

Izabela Lewandowska-Malec: Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2009Sumariusz dokumentów Kamery Wojny i Domen w Białymstoku 1796 – 1807, opr. A. Gawroński, Białystok 2007

A. Małłek, Akta urzędu „Kamera Wojny i Domen w Białymstoku” (1795 – 1807), „Białostocczyzna” 4, 1993.

Antologia prac historyka papiernictwa Włodzimierza Budki, 2009

J. Siniarska – Czaplicka, Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku (1969);

J. Siniarska – Czaplicka, Katalog filigranów czerpalni Rzeczypospolitej zebrany z papierów tłoczonych w latach 1500-1800 (1983)

Księga ławnicza miasta Nowego nad Wisłą (1416–1527), wyd. K. Mikulski, W. Nowosad, Toruń 2012.

Księga miasta Pawłowa 1646–1762, oprac. M.J. Kawałko, Lublin 2016.

Księga wójtowsko-ławnicza miasta Limanowa z lat 1770–1798, oprac. A. Urbaniec, Limanowa 2016.

Księga kryminalna miasta Krakowa z lat 1589–1604, oprac. W. Uruszczak, M. Mikuła, K. Fokt, A. Karabowicz, Kraków 2016.

A. Klonder, Inwentarze mienia w badaniach kultury Europy od średniowiecza po nowożytność, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2, 2003, s. 155-176.

Testamenty szlachty krakowskiej XVII-XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650- 1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997.

S. Weyman, Pierwsze ustawy pogłównego generalnego w Polsce na tle ówczesnego systemu podatkowego, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 18, 1956.

J. Słowiński, Kancelarie wsi małopolskich od końca XIV do schyłku XVIII wieku, „Studia Źródłoznawcze” 31, 1990.

KP6_WG2 student ma zaawansowaną, uporządkowaną chronologicznie i tematycznie wiedzę o historii dawnych i współczesnych ziem polskich

KP6_WG6 zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł historycznych; rozumie ich przydatność w badaniach historycznych

KP6_WG10 ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej źródłoznawstwa historycznego i roli metod badania i interpretacji źródeł w badaniach historycznych

KP6_WG11 zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka w zakresie źródłoznawstwa historycznego

KP6_UW1 samodzielnie zdobywa i utrwala wiedzę w sposób uporządkowany i systematyczny przy zastosowaniu nowoczesnych technik pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego

KP6_UW3 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje z wykorzystaniem różnych źródeł informacji; analizuje źródła historyczne

KP6_UK2 potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie badania

KP6_UK3 potrafi obsługiwać na poziomie podstawowym programy biurowe i wykorzystywać je do przygotowywania prac pisemnych

KP6_KK1 ma krytyczną świadomość zakresu swojej wiedzy historycznej i umiejętności warsztatowych i rozumie potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju kompetencji w zakresie nauk pomocniczych historii

KP6_KK4 jest zdolny do okazywania zrozumienia dla świata wartości i postaw ludzi w różnych okresach i kontekstach historycznych, np. przywiązania do tradycji szlacheckich

KP6_KO1 docenia rolę nauk historycznych i pokrewnych dla kształtowania więzi społecznych na poziomie lokalnym

Metody oceniania - ocenianie bieżące w trakcie zajęć, kolokwium zaliczeniowe

Kryteria oceniania - obecność na zajęciach, aktywny w nich udział w oparciu o wskazaną literaturę przedmiotu, pozytywne zaliczenie kolokwium zaliczeniowego

1. Źródła dokumentacyjne i historiograficzne właściwe dla średniowiecza i epoki wczesnonowożytnej

– chronologia pojawiania się poszczególnych gatunków,

- cechy charakterystyczne

- wartość merytoryczna dla poszczególnych obszarów badawczych

2. Dokument czy akt nowożytny?

Dokument w okresie wczesnonowożytnym:

- dyskusja na temat zakresu dyplomatyki w historiografii polskiej i powszechnej

- akt nowożytny, jego formuły i funkcja

analiza formuł aktu nowożytnego (Akt konfederacji warszawskiej)

3. Księgi wpisów kancelarii monarszej koronnej i wielkoksiążęcej litewskiej - Metryka koronna i litewska

Metryka koronna:

a. dzieje kancelarii koronnej w XV – XVIII w.

b. historia gatunku

c. rodzaje i funkcje ksiąg metryki koronnej

Metryka litewska:

d. dzieje kancelarii WXL

e. rodzaje i funkcje ksiąg metryki litewskiej

4 - 5. Księgi sądów grodzkich i ziemskich oraz akta metrykalne jako źródło historyczne (opcjonalnie zajęcia w Archiwum Państwowym w Białymstoku, w zależności od sytuacji epidemiologicznej)

a/ księgi sądowe:

- geneza gatunku

- rodzaje ksiąg sadowych sądów szlacheckich

- struktura i kategorie wpisów ksiąg grodzkich i ziemskich

b/ akta metrykalne

- geneza gatunku

- księgi metrykalne różnych wyznań

- struktura wpisów

6. Kamera Wojny i Domen – (opcjonalnie zajęcia w AP w Białymstoku, w zależności od sytuacji epidemiologicznej)

- dzieje zespołu

- zawartość i znaczenie zespołu

7. Ustawodawstwo państwowe: Korona Polska, Wielkie Księstwo Litewskie, Rzeczypospolita

- źródła towarzyszące powstawaniu konstytucji sejmowych

- proces powstawania konstytucji sejmowych;

- sejmy nie kończące się wydaniem konstytucji

- relacje z przebiegu obrad sejmowych

- konstytucje sejmowe (konstrukcja i układ)

- prawodawstwo Wielkiego Księstwa Litewskiego: Statuty litewskie 1529, 1566, 1588

8. Ustawodawstwo kościelne – akta synodów prowincjonalnych ewangelicko – reformowanej Jednoty Litewskiej

- synod prowincjonalny Jednoty jako źródło prawa kalwinistów w Wielkim Księstwie Litewskim

- charakterystyka źródła i jego znaczenie dla badań m.in. nad dziejami Kościoła ewangelicko – reformowanego, stosunków międzywyznaniowych, polityki finansowej wspólnoty

9. Historiograficzne gatunki źródeł pisanych:

A/ pamiętnik,

B/ dziennik,

C/ biografia staropolska

D/ epistolografia

a. historia poszczególnych gatunków

b. ich specyfika i wartość jako źródeł historycznych

10. Filigrany jako źródło historyczne

11. Inwentarz mienia i testament jako źródło do badań kultury materialnej

12. Spisy podatkowe

13. Źródła masowe w badaniach historycznych

14. Księgi miejskie i wiejskie

15. Źródła do dziejów Białegostoku

Elementy wykładu, dyskusja, praca pod kierunkiem z tekstem źródła