Nauki pomocnicze historii do końca XVIII w. cz.2 350-HS1-1NPHN2
Ćwiczenia (CW)
Rok akademicki 2020/21
Informacje o zajęciach (wspólne dla wszystkich grup)
| Liczba godzin: | 30 | ||
| Limit miejsc: | (brak limitu) | ||
| Zaliczenie: | Zaliczenie na ocenę | ||
| Literatura: |
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983 lub nowsze Chronologia : Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957, s.23-124; Czas w kulturze, Warszawa 1988, s. 331-374; A. Gurewicz, Kategorie kultury średniowiecznej, Warszawa 1976, s.29-42, 95-155; T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Warszawa-Lwów 1926. Dyplomatyka: K. Maleczyński, B. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971. Geografia historyczna: S. Arnold, Geografia historyczna Polski, Warszawa 1951; S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, t. I, Poznań 1989; Tenże, „Mappa szczegulna województwa podlaskiego” Karola de Pertheesa z 1795 roku „Studia Podlaskie”, t. I, Białystok 1990; Tenże, Warsztat historyka kartografii Karola Buczka [w:] Z Dziejów Kartografii, t. VII, 1995; S. Alexandrowicz, J. łuczyński, R. Skrycki, Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017 J. Burszta, Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowaniu wsi, Wrocław 1958; T. Dunin-Wąsowicz, Klimat jako czynnik kształtujący środowisko człowieka w średniowieczu, [w:] Problemy nauk pomocniczych, t. 3, Katowice 1974, s. 17-35; H. Maruszczak, Tendencje zmian klimatu ziem polskich w czasach historycznych, „Przegląd Geograficzny” 59, z. 4, 1987, s. 471-485; J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998; J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna Polski w średniowieczu, Warszawa 2003. J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna: Zarys problematyki, Warszawa 2014. Old maps of Lithuania from the Collection of the Vilnius University Library, v. I (mapy i katalog); S. Alexandrowicz, Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, t. II (mapy i plany), Poznań 1989. Ikonografia J. Białostocki, Pięć wieków myśli o sztuce, wyd. II, Warszawa 1976, s. 249-274; J. Karwasińska, Drzwi gnieźnieńskie a rozwój legendy o świętym Wojciechu, [w:] Drzwi gnieźnieńskie, pod red. M. Walickiego, t. I, Wrocław 1956, s. 20-41; Tomasz Ginter, Wątki hagiograficzne św. Wojciecha w ikonografii Drzwi Gnieźnieńskich, „Kwartalnik Historyczny” 108, 2001, nr.4; G. Labuda, Święty Wojciech, Wrocław 2000; Z. Piech, Czy ikonografia historyczna powinna być nauką pomocniczą historii? [w:] Tradycja i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1995. Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemi symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003. Drzwi gnieźnieńskie, praca zbior. pod red. M. Walickiego, t. III, Wrocław 1956; Jan Kanapariusz, Żywot Świętego Wojciecha pierwszy [w:] Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, przeł. K. Abgardowicz, Warszawa 1966; Brunon z Kwerfurtu, Świętego Wojciecha Żywot Drugi, [w:] Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, przeł. K. Abgardowicz, Warszawa 1966. Metrologia J. Arentowicz, Miary polskie, Warszawa 1972; A. Dunin – Wąsowicz, Miary rolne i miary przestrzeni, Warszawa 2000; Taż, pomiary gruntu w Koronie w XVI-XVIII w., Warszawa 1994; W. Kula, Miary i ludzie, Warszawa 1970 lub 2004; K. Skupieński, Struktury systemowe polskich miar zbożowych w XVI wieku, „Przegląd Historyczny” 69, 1978, s. 623-646; E. Stamm, Staropolskie miary, cz. 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa 1938; T. Wierzbowski. Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, wyd.2. Lwów 1926. Neografia staropolska A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973; W. Semkowicz, Paleografia łacińska, Kraków 2002. Paleografia ruska Paleografia i neografia ruska (dr M. Liedke): A.Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1959; T. Rott – Żebrowski, Historia pisma ruskiego, Lublin 1987; W. N. Szczepkin, Russkaja paleografija, Moskwa 1967; Paleografia łacińska A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973. W. Semkowicz, Paleografia łacińska, Kraków 1951. T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Warszawa-Lwów 1926. Sfragistyka T. Karczewska, Przegląd pieczęci pruskich z dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 roku, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 6, 1962, s. 753-779. |
||
| Efekty uczenia się: |
KP6_WG2 student ma zaawansowaną, uporządkowaną chronologicznie i tematycznie wiedzę o historii dawnych i współczesnych ziem polskich KP6_WG6 zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł informacji; rozumie ich przydatność w badaniach historycznych KP6_WG10 ma podstawową wiedzę o specyfice nauk pomocniczych historii przedmiotowej i ich roli w badaniach historycznych KP6_WG11 zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu historyka w zakresie nauk pomocniczych historii KP6_WK2 wie o istnieniu różnych punktów widzenia dotyczących teorii rodowych, genezy herbu rycerskiego, czy genezy heraldyki w Wielkim Księstwie Litewskim KP6_WK8 - orientuje się w działalności i aktualnej ofercie współcześnie działających towarzystw heraldycznych i genealogicznych KP6_UW1 samodzielnie zdobywa i utrwala wiedzę w sposób uporządkowany i systematyczny przy zastosowaniu nowoczesnych technik pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego KP6_UW3 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje z wykorzystaniem różnych źródeł informacji KP6_UK2 potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie badania KP6_UK3 potrafi obsługiwać na poziomie podstawowym programy biurowe i wykorzystywać je do przygotowywania prac pisemnych KP6_KK1 ma krytyczną świadomość zakresu swojej wiedzy historycznej i umiejętności warsztatowych i rozumie potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju kompetencji w zakresie nauk pomocniczych historii KP6_KK4 jest zdolny do okazywania zrozumienia dla świata wartości i postaw ludzi w różnych okresach i kontekstach historycznych, np. przywiązania do tradycji szlacheckich KP6_KO1 docenia rolę nauk historycznych i pokrewnych dla kształtowania więzi społecznych na poziomie lokalnym |
||
| Metody i kryteria oceniania: |
ocenianie bieżące, kolokwium zaliczeniowe kryteria oceniania: obecność na zajęciach, aktywny udział w zajęciach i dyskusji oparty na lekturze wskazanych pozycji naukowych i wiedzy własnej, zaliczenie kolokwium zaliczeniowego |
||
| Zakres tematów: |
Paleografia łacińska - materiały i narzędzia pisarskie (m.in. tabliczki woskowe, papirus, pergamin, papier) - ewolucja pisma (kapitała, kursywa, uncjała, minuskuła karolinska, pismo gotyckie, pismo humanistyczne) - odmiany pisma gotyckiego (pismo kodeksowe i dokumentowe) - dukt, kat pisania, moduł pisma, ligatury, kanon pisma - abrewiacje - odczytywanie fragmentów rękopisów z XV w. (ćwiczen Neografia staropolska - typy pisma humanistycznego: antykwa humanistyczna, kursywa humanistyczna (italika) kancelareska - zasady ortografii i abrewiacji w piśmie staropolskim (kancelareska) - odczytywanie rękopisów staropolskich (ćwiczenia) Paleografia i neografia ruska - dzieje pisma słowiańskiego: głagolica i cyrylica - znajomość alfabetu cyrylickiego (z uwzględnieniem jusów) - typy pisma cyrylickiego: ustaw, półustaw, skoropis - praktyczne odczytywanie zapisów cyrylickich z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego (półustaw i skoropis) - pismo cyrylickie w Wielkim Księstwie Moskiewskim - reforma pisma cyrylickiego Piotra I Dyplomatyka - dokument średniowieczny i jego dzieje - rodzaje dokumentu ze względu na: formę kancelaryjną (dyplomy, listy, akty), moc prawną (dyspozytywny i poświadczeniowy) i rolę w sądzie jako środka dowodowego (publiczny i prywatny) - etapy powstawania dokumentu - cechy dokumentu (wewnętrzne i zewnętrzne) - formuły dokumentu średniowiecznego (ćwiczenia) - polskie kancelarie książęce i kancelaria królewska: geneza, rozwój, personel i funkcjonowanie - księgi wpisów kancelarii królewskiej - sądowe księgi wpisów instytucji szlacheckich, miejskich i kościelnych - rola dokumentu w prawie polskim Sfragistyka - związek pieczęci z dyplomatyką i paleografią - geneza pieczęci - najstarsze pieczęcie polskie - funkcje i znaczenie pieczęci w prawie polskim - budowa pieczęci i materiał pieczętny - wyobrażenia napieczętne - rodzaje pieczęci w Polsce ze względu na: właściciela, kształt, wyobrażenia napieczętne, funkcje Chronologia - podstawowe pojęcia z zakresu chronologii astronomicznej (średnia doba słoneczna, miesiąc synodyczny, rok słoneczny zwrotnikowy) - narzędzia do mierzenia czasu (zegary słoneczne, piaskowe, wodne, ogniowe i mechaniczne) - kalendarze: juliański i gregoriański - budowa kalendarza kościelnego - style: obrzezania, marcowy, wielkanocny, bizantyjski, Narodzenia Pańskiego - indykcje - miesiące: słowiańskie i łacińskie nazwy miesięcy - dni tygodnia: słowiańskie i łacińskie nazwy dni tygodnia - ery: dionizyjska, bizantyjska, żydowska i mahometańska - praktyczna umiejętność odczytywania dat (ćwiczenia) Metrologia - antropologiczny system metrologiczny Słowian - miary długości i odległości: palec, dłoń, stopa, łokieć (i jego rodzaje na ziemiach polskich), pręt, laska, mile - miary powierzchni: łany (i ich rodzaje), włóka, staje, morgi, sznur, laska i pręt - miary objętości zbóż: korzec ( i jego rodzaje i systemy), łaszt - miary objętości płynów: system garnca - wagi: system grzywny i funta - sposoby zapisywania liczb: cyfry rzymskie i arabskie - próba interpretacji fragmentów inwentarza, lustracji lub poboru z XVI-XVIII w. Geografia historyczna: - przedmiot badań i zadania geografii historycznej - rodzaje map i ich skala - metody rekonstrukcji krajobrazu naturalnego - metody rekonstrukcji krajobrazu kulturalnego (dzieje osadnictwa) - metody rekonstrukcji krajobrazu historyczno – politycznego (jednostki administracyjne i ich granice) - dzieje granicy - historia kartografii - kartografia historyczna (zabytki kartograficzne jako źródła historyczne) - metody konstrukcji map w XVI – XVIII w. Ikonografia - zabytki ikonograficzne jako źródło historyczne - metoda ikonologiczna w interpretacji dzieła sztuki - Drzwi Gnieźnieńskie jako źródło ikonograficzne - życie św. Wojciecha w świetle żywotów oraz zabytku ikonograficznego |
||
| Metody dydaktyczne: |
Praca pod kierunkiem, dyskusja, elementy wykładu, prezentacja |
||
Grupy zajęciowe
| Grupa | Termin(y) | Prowadzący |
Miejsca  |
Akcje |
|---|---|---|---|---|
| 1 |
każdy poniedziałek, 11:30 - 13:00,
sala e-learning |
Krzysztof Boroda, Piotr Guzowski, Marzena Liedke | 15/ |
szczegóły |
| 2 |
każdy poniedziałek, 13:15 - 14:45,
sala e-learning |
Piotr Guzowski, Marzena Liedke, Krzysztof Boroda | 22/ |
szczegóły |
|
Wszystkie zajęcia odbywają się w budynku: Budynek Wydziału Historii i Stosunków Międzynarodowych, Instytutu Filozofii, Instytutu Socjologii |
||||
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet w Białymstoku.