Antropologiczne podstawy kulturoznawstwa 430-KS1-1APK
Wykład (WYK) Rok akademicki 2021/22

1/. Początki antropologii kulturowej. Koncepcja ewolucji kultury Edwarda B. Tylora

Tematyka: Pojęcie kultury w znaczeniu szerokim i wąskim. Koncepcja kultury Vica. „Szczęśliwy dzikus” Rousseaou. Ewolucjonizm Lewisa H. Morgana. Koncepcja ewolucji kultury Edwarda B. Tylora. Krytyka ewolucjonizmu. Ewolucja człowieka w perspektywie antropologii fizycznej.

Literatura:

Lewis H. Morgan, Społeczeństwo pierwotne, czyli badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacji, Warszawa: 1887 (https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=31240)

Edward B. Tylor, Cywilizacja pierwotna, Warszawa 1896, (https://polona.pl/item/cywilizacja-pierwotna-badania-rozwoju-mitologji-filozofji-wiary-mowy-sztuki-i,OTI4OTI1NzU/4/#info:metadata)

Edward Burnett Tylor, Antropologia. Wstęp do badania człowieka i cywilizacji, przeł. A. Bąkowska, Warszawa 1889.

Edward Burnett Tylor, Cywilizacja pierwotna. Badania rozwoju mitologii, filozofii, wiary, mowy, sztuki i zwyczajów, przeł. Zofia A. Kowerska, Warszawa 1896.

94 i nast.

Andrzej K. Paluch, Edward Burnett Tylor (1832-1917), w: tegoż, Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa 1990

Jacob Bronowski, Potęga wyobraźni, przeł. Stefan Amsterdamski, Warszawa 1988.

2/. Franz Boas i amerykańska orientacja kultury i osobowości

Tematyka: charakterystyka „rewolucji” Franza Boasa i jego „szkoły”. Badania Franza Boasa. Uczniowie Franza Boasa: Margaret Mead i jej badania.

Literatura:

Andrzej K. Paluch, Franz Boas (1858-1942), w: tegoż, Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa 1990, s. 94 i nast

Franz Boas, The Mind of Primitive Man, MacMillan, New York 1911.

Franz Boas, Primitive Art, Dover Publications, New York 1927.

Franz Boas, Race, Language and Culture, MacMillan, New York 1940.

Margaret Mead, Trzy studia: Dojrzewanie na Samoa. Dorastanie na Nowej Gwinei. Płeć i charakter w trzech społecznościach pierwotnych, przeł. Ewa Życieńska, Warszawa 1986.

Margaret Mead, Mężczyźni i kobiety, przeł. Katarzyna Jagiełło, Agnieszka Kochan, Kraków 2013.

Margaret Mead, Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, przeł. Jacek Hołówka, Warszawa 1978.

3/. Orientacja kultury i osobowości: konfiguracjonistyczna koncepcja kultury Ruth F. Benedict

Tematyka: konfiguracja wzorów kultury według R.F. Benedict. Badania Benedict kultur rdzennych. Antropologia kultury narzędziem w II wojnie światowej, czyli badania kultury Japonii.

Literatura:

Ruth Benedict, Wzory kultury, przeł. Jerzy Prokopiuk, Warszawa 1963.

Ruth F. Benedict, Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej, przeł. E. Klekot, Warszawa 1999.

Lit. uzup.:

Zdzisław Mach, Kultura i osobowość w antropologii amerykańskiej, Warszawa Kraków 1989.

4/. Funkcjonalistyczna teoria kultury Bronisława Malinowskiego

Tematyka: koncepcja kultury Bronisława Malinowskiego. Wielkie monografie Malinowskiego. Badania Malinowskiego na Wyspach Trobrianda

Literatura:

Bronisław Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, przeł. B. Olszewska-Dyoniziak, Sł. Szynkiewicz, Warszawa 1981.

Bronisław Malinowski, Mit, magia, religia, przeł. Barbara Leś, Dorota Praszałowicz, Warszawa 1990.

Bronisław Malinowski, Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego, w: tegoż, Dzieła, t. 1, Warszawa 1984.

Bronisław Malinowski, Życie seksualne dzikich w północno zachodniej Melanezji, w: tegoż, Dzieła, t. 2, przeł. Józef Chałasiński, Andrzej Waligórski, Warszawa 1984.

Lit. uzup:

Bronisław Malinowski, Dziennik w ścisłym tego słowa wyrazu, oprac. G. Kubica, Kraków 2002.

5/. Kultura jako przestrzeń komunikacji. Badania Edwarda T. Halla

Tematyka: koncepcja kultury Edwarda T. Halla. Przestrzeń, czas i ciało w badaniach Edwarda T. Halla.

Literatura:

Edward T. Hall, Bezgłośny język, przeł. A. Zimand. E. Skarbińska, PIW, Warszawa 1987.

Edward T. Hall, Ukryty wymiar, przeł. J. Hołówka, Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., Warszawa 1997.

Edward T. Hall, Poza kulturą, przeł. E. Goździak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Edward T. Hall, Taniec życia. Inny wymiar czasu, przeł. R. Nowakowski, Wydawnictwo Literackie Muza S.A., Warszawa 1999.

Edward T. Hall, Mildred R. Hall, Czwarty wymiar w architekturze, przeł. R. Nowakowski, Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., Warszawa 2001.

6/. Religia a kultura – ujęcie Mircei Eliadego

Tematyka: sacrum i profanum w ujęciu Mircei Eliadego. Religia jako źródło kultury.

Literatura:

Mircea Eliade, Traktakt o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, Wydawnictwo OPUS, Łódź 1993.

Mircea Eliade, Sacrum, mit, historia, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1993.

Mircea Eliade, Aspekty mitu, przeł. P. Mrówczyński, Warszawa 1998.

Mircea Eliade, Obrazy i symbole, przeł. M. i P. Rodakowie, Warszawa 1998.

7/. Strukturalizm Claude’a Lévi-Straussa

Tematyka: język jako punkt wyjścia w badaniach kultury, ukryta struktura zjawisk kulturowych jako cel badań Lévi Straussa.

Literatura:

Claude Lévi Strauss, Elementarne struktury pokrewieństwa, przeł. Maciej Falski, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2011.

Claude Lévi Strauss, Surowe i gotowane, przeł. Maciej Falski, Wyadwnictwo Aletheia, Warszawa 2010.

Claude Lévi Strauss, Antropologia strukturalna, przeł. Krzysztof Pomian, Warszawa 1970.

Claude Lévi Strauss, Smutek tropików, przeł. Aniela Steinsberg, Wyd. Opus, Łódź 1992.

Literatura uzupełniająca:

Amerykańska antropologia postmodernistyczna, red. Michał Buchowski, Instytut Kultury,Warszawa1999.

Badanie kultury. Kontynuacje, red. E. Nowicka, M. Kempny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Wojciech J. Burszta, Krzysztof Piątkowski, O czym opowiada antropologiczna opowieść, Instytut Kultury, Warszawa 1994.

Wojciech J. Burszta, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.

Wojciech J. Burszta, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998.

Ernest Gellner, Postmodernizm, rozum i religia, przeł. M. Kowalczuk, PIW, Warszawa 1997

Ernest Gellner, Pojęcie pokrewieństwa i inne szkice o metodzie i wyjaśnianiu antropologicznym, przeł. A. Bydłoń, Universitas, Kraków 1995.

Michael Herzfeld, Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, przeł. M.M. Piechaczek, Kraków 2004.

Michael Herzfeld, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, przeł. M. Buchowski, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011,

Waldemar Kuligowski, Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Universitas, Kraków 2007.

Adam Kuper, Kultura – model antropologiczny, przeł. I. Kołbon, Wydawnictwo UJ, Kraków 2005.

Edward W. Said, Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, PIW, Warszawa 1991.

Tzvetan Todorov, Podbój Ameryki. Problem Innego, przeł. J. Wojcieszek, Wydawnictwo Alteheia, Warszawa 1996.

Roch Sulima, Antropologia codzienności, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000.

KA6_WG1, KA6_WG2, KA6_WG3, KA6_WG4, KA6_WK1, KA6_WK3,KA6_UW1, KA6_UW2, KA6_UW3, KA6_UW4, KA6_UW6, KA6_UK1, KA6_UK3, KA6_UK4, KA6_UO2, KA6_UO3, KA6_UU1, KA6_UU2, KA6_UU3

KA6_KK1, KA6_KK3, KA6_KO1, KA6_KO3, KA6_KR2

wiedza:

- wiedza na temat szkół badawczych klasycznej antropologii kultury, takich jak: ewolucjonizm, funkcjonalizm, antropologia psychologiczna - amerykańska orientacja kultury i osobowości, strukturalizm, psychoanaliza,

- problemy istotne dla zrozumienia miejsca człowieka w kulturze, takie jak: rozumienie pojęcia kultura, problem natura a kultura, kultura a cywilizacja, wzór kultury, relacja jednostka a kultura, problem internalizacji kultury, mit w kulturze, kulturowe modele czasu i przestrzeni, rola ciała w kulturze,

- modele kultury rycerskiej, szlacheckiej, mieszczańskiej i masowej.

umiejętności:

- umie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować 
i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych sposobów i źródeł (pisanych, ikonicznych, elektronicznych etc.)

- wykorzystać podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych tradycji, teorii lub szkół badawczych 
w zakresie różnych dyscyplin nauk humanistycznych

- formułować i analizować problemy badawcze, dobierać metody i narzędzia, opracowywać 
i prezentować wyniki pracy

- rozpoznać różne wytwory kultury oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem wybranych metod w celu określenia ich znaczeń i ich oddziaływania społecznego i miejsca w procesach kulturowych

kompetencje społeczne:

- wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy 
i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ustawicznego dokształcania się i rozwoju zawodowego

twórczej analizy nowych sytuacji i związanych z nimi problemów poznawczych i praktycznych 
oraz do formułowania propozycji ich rozwiązania lub zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z ich samodzielnym rozwiązaniem

podjęcia odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu, kraju, Europy

- przestrzegania zasad etycznych związanych
z odpowiedzialnością za podejmowane działania
o charakterze tworzenia, upowszechniania 
i oceny wytworów i tekstów kultury

Praca pisemna, poświęcona wybranej i samodzielnie przygotowanej przez studentów szkole badawczej lub kierunkowi badawczemu w klasycznej antropologii. Ocenie podlega znajomość treści wykładu lub wykładów poświęconych wybranym przez studentkę/studenta problemom, znajomość zalecanej literatury, a także umiejętność samodzielnego napisania pracy akademickiej na podstawie treści wykładów i opracowanej przez siebie literatury. Oceniana jest także poprawność języka i strona formalna pracy - czyli umiejętność konstruowania przypisów i bibliografii.

1/. Początki antropologii kulturowej. Koncepcja ewolucji kultury Edwarda B. Tylora

2/. Franz Boas i amerykańska orientacja kultury i osobowości

3/. Orientacja kultury i osobowości: konfiguracjonistyczna koncepcja kultury Ruth F. Benedict

4/. Funkcjonalistyczna teoria kultury Bronisława Malinowskiego

5/. Kultura jako przestrzeń komunikacji. Badania Edwarda T. Halla

6/. Religia a kultura – ujęcie Mircei Eliadego

7/. Strukturalizm Claude’a Lévi-Straussa

Wykład połączony z prezentacją slajdów i dyskusją