Metodyka nauczania literatury i języka w gimnazjum

nadobowiązkowe
specjalizacyjne

Przedmiot ma na celu merytoryczne i metodyczne przygotowanie studentów do zawodu nauczyciela polonisty. Po zakończeniu zajęć student powinien: znać prawidłowości procesu nauczania-uczenia się; znać poznane na zajęciach pojęcia (konspekt i scenariusz lekcji, metody, techniki, formy lekcji, plan pracy, podstawa programowa, program nauczania, ścieżki edukacyjne) i prawidłowo posługiwać się nimi; samodzielnie skonstruować lekcję i projektować działania dydaktyczne z uwzględnieniem podmiotowości ucznia, jego zainteresowań, możliwości i umiejętności; umieć planować lekcję uwzględniając planowanie wynikowe; napisać scenariusz lekcji i konspekt lekcji na podstawie planu pracy i obudowy metodycznej podręcznika z uwzględnieniem treści wpisanych w program nauczania; umieć oceniać podręczniki i pracować z nimi; znać podstawę programową z języka polskiego dla gimnazjum i wybrane programy nauczania; dobierać treści podporządkowując je rozwijaniu kompetencji komunikacyjnej; umieć integrować kształcenie językowe i kulturowo - literackie oraz podporządkowywać je wychowaniu językowemu; umieć w praktyce wykorzystywać funkcje oceny szkolnej; umieć organizować sytuacje kształcące sprawności nadawczo-odbiorcze; znać formy wypowiedzi i organizować pracę nad nimi z uwzględnieniem potrzeb edukacyjnych i możliwości ucznia gimnazjum; prawidłowo organizować proces kształcenia literackiego; znać siatkę pojęć z zakresu kształcenia literackiego i językowego; umieć organizować pracę nad lekturą; umieć integrować kształcenie literackie z innymi działami przedmiotu; redagować polecenia i ćwiczenia kształcące określone umiejętności; rozumieć znaczenie edukacji regionalnej dla kształtowania osobowości ucznia; znać specyfikę pracy w gimnazjum. Wstępne, podstawowe zorientowanie studenta w takich zagadnieniach, jak: podmiotowa rola ucznia w procesie dydaktycznym. Praca indywidualna i zbiorowa; indywidualizacja w procesie nauczania. Lekcja tradycyjna a współczesne tendencje organizowania zajęć edukacyjnych. Cele i tematy lekcji, pytania i odpowiedzi na lekcji. Metody nauczania-uczenia się specyficzne dla kształcenia na III etapie edukacyjnym. Ogólnodydaktyczne zasady nauczania. Formy organizacyjne pracy uczniów. Praca domowa. Środki dydaktyczne. Przygotowanie nauczyciela-polonisty do lekcji. Budowa scenariusza lekcji. Kontrola i ocena. Kształcenie sprawności językowej: cele, metody, zasady kształcenia sprawności językowej. Podejście komunikacyjne w kształceniu sprawności językowej. Czytanie, pisanie mówienie i słuchanie jako umiejętności kluczowe kompetencji językowej. Ćwiczenia kształcące sprawność językową. Przygotowanie ucznia do samodzielnego komponowania wypowiedzi pisemnej. Praca nad formami wypowiedzi. Szkolna nauka o języku. Cele, metody, zasady wprowadzania treści z nauki o języku. Lekcja nauki o języku. Kształcenie literackie i kulturowe: Literatura a świat wartości.

Teoria literatury w szkole. Praca nad liryką, epiką i dramatem w gimnazjum (cele, metody, zasady; organizacja pracy nad dziełem literackim). Praca nad lekturą a przygotowanie ucznia do życia. Biografia w kształceniu polonistycznym. Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury. Interdyscyplinarny charakter języka polskiego jako przedmiotu. Film na lekcji języka polskiego. Mass media na lekcji języka polskiego. Ścieżki edukacyjne w zreformowanej szkole. Opanowanie umiejętności samokształcenia i doskonalenia zawodowego. Samodzielne poszukiwanie materiałów i pomocy dydaktycznych oraz właściwy ich dobór do określonej jednostki lekcyjnej.

30 godz. ćwiczeń (w tym 10 godz. zajęć audytoryjnych i 20 godz. laboratoryjnych (w tym przygotowanie do lekcji literackich i językowych), część zajęć prowadzona metodą warsztatową (praca w grupach, dyskusja).

Problematyka ćwiczeń obejmuje zagadnienia:

- Podstawa programowa (gimnazjum) i wybrane programy nauczania i podręczniki.

- Rola planu pracy w organizacji procesu dydaktycznego nauczyciela polonisty.

- Podręcznik w procesie nauczania języka polskiego i sposoby wykorzystania jego obudowy metodycznej.

- Cele edukacji polonistycznej w gimnazjum.

- Metody nauczania na lekcjach języka polskiego w gimnazjum.

- Formy organizacyjne pracy uczniów.

- Środki dydaktyczne i ich walory.

- Konspekt na lekcjach języka polskiego w gimnazjum.

- Konspekt a scenariusz lekcji.

- Metody aktywizujące na lekcjach języka polskiego w gimnazjum.

- Utrzymanie ładu na lekcjach języka polskiego w gimnazjum.

Problematyka zajęć audytoryjnych i ćwiczeń obejmuje następujące zagadnienia:

1. Język polski jako przedmiot szkolny na II i III etapie edukacyjnym a dydaktyka polonistyczna. Specyfika edukacji polonistycznej w gimnazjum;

2. Koncepcje kształcenia polonistycznego i edukacja polonistyczna w kontekście Podstawy programowej i standardów egzaminacyjnych dla gimnazjum, programy „ Świat w słowach i obrazach” i „Czas na polski” wykładnią koncepcji pedagogicznej;

3. Cele i metody nauczania języka polskiego w gimnazjum. Aktywizujące metody i techniki kształcenia na języku polskim w gimnazjum;

4. Planowanie pracy dydaktycznej. Plan wynikowy;

5. Konspekt lekcji języka polskiego. Analiza formalna i treściowa wybranych konspektów do lekcji literackiej i językowej. Tworzenie konspektu lekcji z wykorzystaniem materiałów pomocniczych;

6. Lekcja – podstawowa forma organizacyjna nauczania i uczenia się. Zależność struktury lekcji od przyjętych celów i metody dominującej;

7. Ocenianie osiągnięć uczniów. Ocena jakościowa i ilościowa. Ćwiczenia w ocenianiu pracy pisemnej gimnazjalisty wg określonych kryteriów z recenzją;

8. Problematyka rozwijania sprawności językowej. Cele kształcenia i umiejętności ucznia;

9. Podręcznik – podstawowa pomoc dydaktyczna. Przygotowanie zajęć w oparciu o podręcznik i wykorzystanie go jako pomocy w pracy ucznia;

10. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych na języku polskim. Indywidualizacja w procesie kształcenia;

11. Kształcenie literackie i językowe – ćwiczenia rozwijające umiejętności językowe ucznia. Scenariusz lekcji literackiej i lekcji językowej- ćwiczenia doskonalące umiejętności;

12. Kompetencje szkolnego polonisty. Tworzenie i wykorzystanie warsztatu pracy nauczyciela. Opracowanie i opis materiałów do portfolio;

13-15. Kształcenie umiejętności redagowania ćwiczeń do lekcji literackich i językowych; tworzenie fragm. scenariusza lekcji w oparciu o cele, metodę i temat lekcji; kształcenie umiejętności dokonywania ewaluacji pracy ucznia i własnej wg arkusza i określonych kryteriów - zajęcia kształcące praktyczne umiejętności.

Literatura podstawowa:

1. Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, red. Anna Janus-Sitarz, Kraków 2005.

2. Dyduchowa, Metody kształcenia sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków 1988, rozdz.3.

3. E. Horwat, Język polski. Lekturowe karty pracy. Gimnazjum, Warszawa 2008.

4. Kwartalnik kielecki „Język Polski w Gimnazjum”( wybrane numery).

5. Kompetencje szkolnego polonisty. Szkice i artykuły z metodyki pod red. B. Chrząstowskiej, Warszawa 1995.

6. Kompetencje szkolnego polonisty 2 pod red. B. Chrząstowskiej, Warszawa 1997.

7. Kompetencje nauczyciela polonisty we współczesnej szkole, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk, Warszawa 2006.

8. J. Kowalikowa, Narodziny nauczyciela polonisty, Kraków 2006.

9. Metodyka nauczania języka polskiego. Wybór prac pod red. J. Podrackiego, Warszawa 1984.

10. Muszyńska, J. Grzymała,Czas na polski. Program nauczania w gimnazjum, Warszawa 2005.

11. M. Nagajowa, ABC metodyki nauczania języka pol-skiego, Warszawa 2000.

12. Podstawa programowa z języka polskiego dla gimnazjum, por. www.reformaprogramowa.pl

13. Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. Anna Janus-Sitarz, Kraków 2004.

14. Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, A. Janus- Sitarz, Kraków 2007.

15. T. Bugajska i in., Język polski dla klas 1-3. Świat w słowach i obrazach. Program nauczania – gimnazjum, Warszawa 2005.

16. Z. Uryga, Godziny polskiego, Warszawa-Kraków 1996.

17. T. Zgółka, Nauczanie języka i o języku (na trzech etapach edukacyjnych), Warszawa 1997.

Literatura uzupełniająca:

1. M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów, Gdynia 2005.

2. Dyduchowa, Metody kształcenia sprawności językowej, Kraków 1988.

3. J. Krzyżewska, Aktywizujące metody i techniki w edukacji, cz. I, Suwałki 1998; cz. II, Suwałki 2000.

4. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, wyd. III, Warszawa 1999.

5. Podręczniki do kształcenia polonistycznego w zreformowanej szkole – koncepcje, funkcje, język, red. H. Synowiec, Kraków 2007.

6. J. Tokarski, Nauczanie gramatyki w szkole, Warszawa 1966.

7. D. F. Walker, J.F. Soltis, Program i cele kształcenia, tłum. K. Kruszewski, WSiP Warszawa 2000.

Przedmiot ma na celu przede wszystkim praktyczne przygotowanie studentów do zawodu nauczyciela polonisty. Po zakończeniu ćwiczeń student powinien:

- znać podstawę programową dla gimnazjum oraz wybrane programy nauczania i podręczniki,

- sformułować cele ogólne,

- dokonywać operacjonalizacji celów,

- poprawnie formułować tematy lekcji języka polskiego,

- zaplanować i przeprowadzić lekcje języka polskiego w gimnazjum,

- samodzielnie opracować scenariusz i konspekt lekcji językowej, literackiej i wielointeligentnej,

- dobierać właściwe metody i techniki nauczania do treści nauczania ,

- utrzymać dyscyplinę na lekcji,

- sprawdzać, oceniać i zrecenzować pisemne prace uczniów,

- stosować aktywizujące metody nauczania na lekcjach języka polskiego.

Sposoby weryfikacji efektów kształcenia:

- zaplanowanie i przeprowadzenie lekcji języka polskiego w gimnazjum,

- przygotowanie scenariusza lekcji języka polskiego,

- sprawdzenie i zrecenzowanie pisemnej pracy ucznia,

- zaliczenie konspektu lekcji językowej, literackiej i wielointeligentnej.

Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę. Warunkiem jego zdobycia jest napisanie konspektu, przeprowadzenie jednej lekcji w gimnazjum, napisanie konspektów lekcji językowej literackiej i wielointeligentnej dla gimnazjum, obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności).

40 godz. praktyki w gimnazjum