Ochrona radiologiczna

obowiązkowe

Zajęcia mają na celu zaznajomić studenta z aktualnymi przepisami i zasadami obowiązującymi w ochronie radiologicznej w Polsce.

w sali

Zajęcia wykładowe i seminaryjne z zakresu procedur i przepisów prawnych ochrony radiologicznej. Prowadzi Inspektor Ochrony Radiologicznej. Zajęcia przygotowują do egzaminu IOR.

Profil studiów: ogólnoakademicki

Forma studiów: stacjonarne

Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy (Moduł 6: Kształcenie praktyczne i specjalistyczne)

Dziedzina i dyscyplina nauki: Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych, Dyscyplina nauki fizyczne

Rok studiów/semestr: 2 rok/4 semestr

Wymagania wstępne: brak

Liczba godzin zajęć dydaktycznych: Wykład - 15 godz, laboratorium - 15 godz.

Metody dydaktyczne: wykład, rozwiązywanie zadań, dyskusja, konsultacje, praca własna studenta w domu

Punkty ECTS: 2

Bilans nakładu pracy studenta: udział w wykładach (15 godz.), udział w laboratorium (15 godz.), udział w konsultacjach (5 godz.), praca własna w domu i przygotowanie sie do zaliczeń/egzaminu (15 godz.).

Wskaźniki ilościowe: nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającym bezpośredniego udziału nauczyciela - 1,8 ECTS; nakład pracy studenta związany z zajęciami o charakterze praktycznym - 0,6 ECTS.

Zakres tematów:

Tematy podejmowane na wykładzie:

1. (2h) wstęp: czym zajmuje się ochrona radiologiczna, podstawowe pojęcia stosowane w ochronie radiologicznej: rodzaje dawek promieniowania, dawki graniczne i ograniczniki dawki.

Przypomnienie zagadnień: zjawisko promieniotwórczości, budowa atomu, prawo rozpadu promieniotwórczego, rodzaje promieniowania, właściwości promieniowania.

Omówienie zagadnienia: Narażenie populacji na promieniowanie jonizujące: źródła promieniowania naturalnego i sztucznego, ekspozycja zewnętrzna i wewnętrzna, roczna dawka skuteczna promieniowania jonizującego otrzymywana przez statystycznego mieszkańca Rzeczypospolitej Polskiej od naturalnych i sztucznych źródeł promieniowania jonizującego.

2. (2h) Zasady ochrony radiologicznej pracowników: podział lokalizacji miejsc pracy, kategorie pracowników, zasady bezpiecznej pracy z promieniowaniem jonizującym, szkolenia, optymalizacja ochrony radiologicznej, nadzór medyczny, ochrona kobiet w ciąży.

3. (1h) Kontrola środowiska pracy: wybór sposobu kontroli środowiska pracy, wybór miejsca do oceny narażenia pracowników, interpretacja wyników pomiarów; (1h) Kontrola dawek indywidualnych: zasady kontroli dawek, metody kontroli dawek, dokumentacja narażenia, obserwowane poziomy narażenia zawodowego.

4. (2h) Ekspozycja medyczna i narażenie pacjentów: dawki otrzymywane przy różnych rodzajach badań i terapii, czynniki wpływające na dawkę otrzymywaną przez pacjenta, ochrona radiologiczna pacjenta, ochrona kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży, odpowiedzialność personelu medycznego.

5. (2h) Warunki bezpiecznego stosowania promieniowania

jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej: zasady ograniczania dawek dla pacjentów (skierowanie na badanie lub zabieg, poziomy referencyjne, zalecane parametry techniczne badań rentgenowskich, medyczne procedury radiologiczne), kwalifikacje personelu wykonującego badania (uprawnienia zawodowe, szkolenia z zakresu ochrony radiologicznej pacjentów), badania przesiewowe i eksperymenty medyczne, ekspozycje medyczne dzieci, kobiet w ciąży i kobiet karmiących, zapobieganie i postępowanie w sytuacjach awaryjnych.

6. (1h) Testy kontroli fizycznych parametrów aparatury rentgenowskiej: testy jako element systemu zarządzania jakością, rodzaje testów, wykaz i częstotliwość testowanych wielkości, uprawnienia do wykonywania testów; (1h) System zarządzania jakością w rentgenodiagnostyce i radiologii zabiegowej: rola kierownictwa jednostki, dokumentacja systemu zarządzania jakością, wymagania dotyczące systemu zarządzania jakością, wewnętrzny i zewnętrzny audyt kliniczny, korzyści z wdrożenia systemu zarządzania jakością.

7. (1h) Organizacja ochrony radiologicznej w Rzeczypospolitej Polskiej i sprawowanie nadzoru: historia ochrony radiologicznej, jednostki zajmujące się ochroną radiologiczną (Państwowa Agencja Atomistyki, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia, komisje do spraw procedur i audytów klinicznych zewnętrznych, konsultanci wojewódzcy i konsultant krajowy do spraw radiologii diagnostyki obrazowej), zezwolenia na uruchamianie i stosowanie aparatów rentgenowskich do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych, zgody na prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych; (1h) Inspektor ochrony radiologicznej: wymagania dotyczące uzyskania uprawnień, szkolenie i egzamin, obowiązki inspektora.

8. (0,5h) Dyrektywy europejskie i ich wdrożenie do prawodawstwa krajowego: rola organizacji międzynarodowych, system prawny Unii Europejskiej, dyrektywa Rady 96/29/EURATOM, dyrektywa Rady 97/43/EURATOM, zalecenia komisji międzynarodowych (IAEA, ICRP); (0,5h) Podsumowanie wykładu (przegląd zagadnień omówionych na wykładzie i podsumowanie),

Tematy podejmowane podczas laboratorium :

1. (1h) wstęp: zasady pracy ze źródłami promieniowania jonizującego, przypomnienie zagadnień: zjawisko promieniotwórczości, budowa atomu, prawo rozpadu promieniotwórczego, rodzaje promieniowania, właściwości promieniowania,

Wstęp do promieniowanie rentgenowskie: powstawanie, właściwości, oddziaływanie z materią.

Omówienie detekcji promieniowania jonizującego: detektory promieniowania, dozymetry; (1h) źródła promieniowania jonizującego (prawo rozpadu promieniotwórczego, detekcja promieniowania jonizującego, właściwości promieniowania jonizującego).

2. (2h) przypomnienie zagadnień: Budowa i działanie aparatu rentgenowskiego: elementy zestawu rentgenowskiego, budowa lampy rentgenowskiej, kolimacja wiązki, filtracja własna i dodatkowa, kratka przeciwrozproszeniowa, rejestracja dawki, rodzaje generatorów wysokiego napięcia, wybór parametrów ekspozycji, powstawanie obrazu rentgenowskiego, rejestracja obrazu rentgenowskiego, rodzaje aparatów rentgenowskich.

Omówienie zagadnienia: Działanie promieniowania jonizującego na materię żywą: efekty działania na poziomie molekularnym, efekty działania na poziomie komórki, efekty działania na poziomie organizmu, względna skuteczność biologiczna różnych rodzajów promieniowania.

3. (2h) Działanie promieniowania na organizm człowieka: efekty działania na poziomie komórki, efekty działania na poziomie organizmu, względna skuteczność biologiczna, następstwa deterministyczne, następstwa stochastyczne, następstwa dziedziczne, ryzyko radiacyjne.

4. (2h) Metody obliczania dawek i wymaganych grubości osłon: metody obliczania dawek, rodzaje osłon stałych, metody obliczania wymaganej grubości osłon stałych.

5. (1h) Medyczne zastosowania urządzeń rentgenowskich: diagnostyka, radiologia zabiegowa, radioterapia powierzchniowa, radioterapia schorzeń nienowotworowych; (1h) Wymagania dla pracowni rentgenowskiej: wymagania i wyposażenie pomieszczeń, urządzenia ostrzegawcze, sprzęt ochronny, ciemnia rentgenowska, dokumentacja pracowni.

6. (1h) Wymagania dla aparatu rentgenowskiego: wymagania instalacyjne, wymagania konstrukcyjne dla aparatów rentgenowskich ( ogólnodiagnostycznych, mammograficznych, stomatologicznych, do radiologii zabiegowej), wymagania konstrukcyjne dla tomografów komputerowych, sprzęt ochronny, testy odbiorcze i eksploatacyjne; (1h) ewidencja źródeł promieniowania jonizującego, badanie szczelności źródeł promieniotwórczych.

7. (2h) Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2014 r.) i akty wykonawcze.

Zaliczenie ćwiczeń

8. (1h) test

Literatura zalecana

1. Ustawa Prawo Atomowe z dnia 29 listopada 2000 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 792 – Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 marca 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo atomowe),

2. Akty wykonawcze do Ustawy Prawo Atomowe – Dzienniki Ustaw,

3. B. Gostkowska - Ochrona radiologiczna - wielkości, jednostki i obliczenia.

Poradnik dla inspektorów ochrony radiologicznej. CLOR, Warszawa,

Materiały wskazane lub/i dostarczone przez prowadzących zajęcia.

Literatura dodatkowa:

1. Skuteczna Ochrona Radiologiczna w Medycynie : poradnik dla osób pracujących z promieniowaniem / zespół aut. pod redakcją Marii Kubickiej i Janusza Barczyka.

2. T. Musiałowicz - Obliczanie dawek i osłon przy narażeniu zewnętrznym, BWF.

3. T. Musiałowicz - Narażenie na promieniowanie jonizujące i dopuszczalne dawki, BWF.

4. Z. Szot - Działanie promieniowania jonizującego na materię żywą, BWF.

Student:

1. zna budowę wybranych elektronicznych przyrządów pomiarowych i rozumie zasady ich działania, w zakresie przewidzianym programem specjalności (K_W28),

2. ma podstawową wiedzę w zakresie fizyki i dyscyplin pokrewnych niezbędne do zastosowań objętych programem wybranej specjalności (K_W33),

3. zna podstawowe zasady metrologii i jej zastosowania w zakresie przewidzianym programem wybranej specjalności (K_W35),

4. zna zasady nadzoru nad współczesną aparaturą wykorzystywaną w laboratoriach badawczych oraz związanych z wybranymi zastosowaniami fizyki w zakresie przewidzianym programem specjalności (K_W37),

5. zna podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratoriach fizycznych właściwych dla wybranej specjalności (K_W29),

6. potrafi zaplanować oraz wykonać podstawowe pomiary wielkości charakterystycznych dla wybranych zjawisk oraz własności fizycznych wybranych ciał w zakresie przewidzianym programem specjalności (K_U34),

7. zna ograniczenia swojej wiedzy i rozumie potrzebę dalszego kształcenia, podnoszenia kompetencji zawodowych, osobistych i społecznych (K_K01),

8. rozumie potrzebę dzielenia się wiedzą, w tym potrzebę popularnego przedstawiania osiągnięć fizyki (K_K04),

9. potrafi samodzielnie wyszukiwać informacje w literaturze i zasobach Internetu, także w językach obcych (K_K05),

10. uzyskuje rozszerzoną wiedzę w zakresie ochrony radiologicznej, dozymetrii i przepisów prawnych,

11. zna rodzaje promieniowania jonizującego i wie jak to promieniowanie oddziałuje z materią,

12. zna podstawowe pojęcia dawek promieniowania jonizującego,

13. wie jakimi wielkościami fizycznymi opisujemy dawki promieniowania jonizującego,

14. zna zasady ochrony radiologicznej,

15. zna obowiązujące w Polsce przepisy prawne,

16. potrafi przygotować i kontrolować w jednostce organizacyjnej procedury ochrony radiologicznej,

17. potrafi przygotować i nadzorować w jednostce organizacyjnej dokumentację,

18. nabywa zdolności do poszerzania wiedzy w zakresie szeroko pojętej ochrony radiologicznej w oparciu o opanowany język i zakres pojęć,

19. umie analizować proste problemy z zakresu ochrony radiologicznej oraz znajdować ich rozwiązania w oparciu o uzyskaną wiedzę, wykonywać stosowne analizy ilościowe oraz formułować wnioski jakościowe,

20. umie ze zrozumieniem i krytycznie korzystać z zasobów literatury oraz zasobów Internetu w odniesieniu do problemów ochrony radiologicznej,

21. pogłębia umiejętność pracy w zespole laboratoryjnym, przyjmując w nim rolę wykonawcy lub koordynatora eksperymentu,

22. umie objaśnić zasadę działania wybranych zestawów pomiarowych z zakresu dozymetrii i kontroli bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego,

23. potrafi przeprowadzić kontrolę dozymetryczną,

24. potrafi samodzielnie rozwiązać podstawowe zadania rachunkowe z przedmiotu oraz przedyskutować ich wyniki.

Zaliczenie na ocenę na podstawie testu z 30 pytaniami jednokrotnego wyboru z czterech odpowiedzi. poprawna odpowiedz na co najmniej 20 pytań zalicza przedmiot.