Pedagogika międzykulturowa 380-DS5-1JAI
Ćwiczenia (CW) Rok akademicki 2024/25

Literatura podstawowa

Boski, P. (2010). Kulturowe ramy psychologii rozwojowej. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Grabowska, B. (2011). Wielokulturowość a edukacja międzykulturowa. W: T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, B. Grabowska (Red.), Edukacja międzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy. Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji. Uniwersytet Śląski, Wyższa Szkoła Nauczycielstwa Polskiego ZNP w Warszawie. Wydawnictwo Adam Marszałek.

Grzybowski, P. P. (2009). Od wielokulturowości ku międzykulturowości. Koncepcje edukacji wielokulturowej i międzykulturowej w kontekście europejskim ze szczególnym uwzględnieniem środowiska frankofońskiego. Kraków.

Grzymała-Moszczyńska, H. (2015). (Nie)równe traktowanie dzieci powracających w polskiej szkole. Edukacja Międzykulturowa, 12(1), 7–20.

Lewowicki, T., Szczurek-Boruta, A., Grabowska, B. (Red.) (2011). Edukacja międzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy. Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji. Uniwersytet Śląski, Wyższa Szkoła Nauczycielstwa Polskiego ZNP w Warszawie. Wydawnictwo Adam Marszałek.

Młynarczuk-Sokołowska, A. (2022). Codzienność polskiej szkoły z perspektywy dzieci i młodzieży ze środowiska przymusowych migrantów. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. ISBN: 978-83-7431-756-6.

Nikitorowicz, J. (1995). Pogranicze – Tożsamość – Edukacja międzykulturowa. Białystok.

Nikitorowicz, J. (2009). Edukacja międzykulturowa i regionalna. Warszawa.

Nikitorowicz, J. (2020). Edukacja międzykulturowa w perspektywie paradygmatu współistnienia kultur. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Ogrodzka-Mazur, E. (2018). Edukacja międzykulturowa w polskiej szkole: wyzwania i perspektywy. Forum Pedagogiczne, 1–2, 123–135.

Literatura uzupełniająca

Bednarski, P. J., Ziółkowski, M. (1987). Enkulturacja, kompetencja kulturowa. W: Z. Staszczak (Red.), Słownik etnologiczny. Terminy ogólne (s. 75–77, 172–174). Warszawa – Poznań.

Böhner, G., Wänke, M. (2004). Postawy i zmiana postaw (s. 15–27). Gdańsk.

Gudykunst, W. B., Kim, Y. Y. (2005). Komunikowanie się z obcymi: spojrzenie na komunikację międzykulturową. W: J. Stewart (Red.), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej (s. 497–498). Warszawa.

Hofstede, G. (2000). Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu (tł. M. Durska). Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Macrae, C. N., Stangor, C., Hewstone, M. (1999). Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie (s. 11–36). Gdańsk.

Magala, S. (2011). Kompetencje międzykulturowe (s. 40). Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa.

Młodzież na rzecz Różnorodności (2008). Praktyczny przewodnik dla młodych ludzi po różnorodności, prawach człowieka i uczestnictwie (s. 13–22). Warszawa.

Młynarczuk-Sokołowska, A., Kożyczkowska, A. (2018). Kulturowe konteksty dzieciństwa. Szkice antropologiczno-pedagogiczne. Gdańsk.

Młynarczuk-Sokołowska, A. (2022). Codzienność polskiej szkoły z perspektywy dzieci i młodzieży ze środowiska przymusowych migrantów. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Młynarczuk-Sokołowska, A., Potoniec, K., Szostak-Król, K. (Red.) (2011). Przygody Innego. Bajki w edukacji międzykulturowej. Białystok.

Młynarczuk-Sokołowska, A., Szostak-Król, K. (2016). Zrozumieć Innego. Międzykulturowa kompetencja komunikacyjna w procesie uczenia się języka polskiego jako obcego (Wyd. II). Wyd. Fundacja Dialog.

Nikitorowicz, J. (2001). Pogranicze. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa (s. 11–15). Białystok.

Szopski, M. (2005). Komunikowanie międzykulturowe (s. 6–17, 71–73). Warszawa.

Akty prawne

Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. (Dz.U. 1991 nr 119 poz. 515).

Protokół dotyczący statusu uchodźców, sporządzony w Nowym Jorku dnia 31 stycznia 1967 r. (Dz.U. 1991 nr 119 poz. 517).

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2003 nr 128 poz. 1176).

Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. 2005 nr 17 poz. 141).

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz.U. 2017 poz. 1655).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2020, poz. 1280).

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022, poz. 645).

Student:

- rozumie specyfikę głównych środowisk wychowawczych, takich jak rodzina, szkoła i grupa rówieśnicza oraz procesy w nich zachodzące, ze szczególnym uwzględnieniem różnic kulturowych i ich wpływu na funkcjonowanie dziecka.

(KA7_WK6). Sposób weryfikacji: aktywność na zajęciach, zadania wykonywane na zajęciach.

- rozpoznaje i analizuje zagadnienia pedagogiki międzykulturowej, w tym cele, założenia i strategie edukacyjne, które promują zrozumienie i poszanowanie różnic kulturowych (KA7_WK8). Sposób weryfikacji: aktywność na zajęciach, zadania wykonywane na zajęciach, test.

- potrafi efektywnie pracować w środowiskach zróżnicowanych pod względem kulturowym oraz z dziećmi z doświadczeniem migracyjnym, w tym z dziećmi, dla których język polski jest obcym językiem, wykorzystując kompetencje międzykulturowe i glottodydaktyczne (KA7_UK4). Sposób weryfikacji: aktywność na zajęciach, zadania wykonywane na zajęciach, test.

- rozpoznaje specyfikę środowiska lokalnego i regionalnego w kontekście różnorodności kulturowej oraz ich wpływ na funkcjonowanie dzieci lub uczniów z różnych środowisk kulturowych, a także potrafi podejmować współpracę na rzecz dobra dzieci lub uczniów i tych środowisk, uwzględniając aspekty międzykulturowe w procesie wychowania i edukacji (KA7_KO_3). Sposób weryfikacji: aktywność na zajęciach, zadania wykonywane na zajęciach.

Elementy zaliczenia:

- obecność na zajęciach;

- aktywny udział w zajęciach;

- test.

Kryteria oceniania:

- obecność na zajęciach: Maksymalnie 1 punkt za każde zajęcia;

- aktywny udział w zajęciach: Maksymalnie 2 punkty za każde zajęcia;

- zadania wykonywane podczas zajęć są oceniane na zaliczenie;

- test: Maksymalnie 15 punktów. Do zaliczenia testu wymagane jest uzyskanie co najmniej 51% punktów.

Wymóg zaliczenia przedmiotu:

- do zaliczenia przedmiotu wymagane jest uzyskanie co najmniej 51% wszystkich możliwych punktów.

Zasady dotyczące nieobecności:

- dozwolona jest jedna niepodlegająca zaliczeniu nieobecność.

- pozostałe nieobecności należy zaliczyć na konsultacjach.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń oraz zadowalająca frekwencja na wykładach (dopuszczalna jest nieusprawiedliwiona nieobecność - bez konieczności zaliczania - w wymiarze 10% sumarycznej liczby godzin tj. 1,5 godz.).

1. Istota poznawania odmiennych kultur

Pojęcie i koncepcje kultury (ujęcie interdyscyplinarne); proces enkulturacji; istota kompetencji kulturowej i kompetencji międzykulturowych.

Wymiary kultur narodowych wg G. Hofstede; etnocentryzm i relatywizm kulturowy w procesie poznawania odmiennych kultur; obcość a inność; wielokulturowość a międzykulturowość.

2. Postawy wobec odmienności

Istota i komponenty postaw społecznych; stereotypy, uprzedzenia a dyskryminacja; mechanizmy dyskryminacji; tolerancja, obojętność a akceptacja; rola edukacji w procesie kreowania postaw społecznych.

3.Zróżnicowanie kulturowe wschodnich terenów Polski

Definiowanie mniejszości narodowej, etnicznej, religijnej i wyznaniowej; grupy mniejszościowe w Polsce; istota i typy pogranicza kulturowego (wg J. Nikitorowicza); kształtowanie się tożsamości człowieka na pograniczu kultur; wybrane elementy kultury białoruskiej, ukraińskiej, litewskiej, romskiej, żydowskiej i judaizmu, tatarskiej i islamu. Terminologia: autochton, dyfuzja kultur, symbioza kulturowa, diaspora.

4.Uczniowie z doświadczeniem migracji w polskim systemie edukacji

Specyfika sytuacji uczniów ze środowisk migracyjnych; istota procesu akulturacji; bariery w procesie integracji; możliwości wspierania dzieci ze środowisk migracyjnych na płaszczyźnie edukacji formalnej; podstawowe zasady włączania uczniów z doświadczeniem migracji w główny nurt edukacji oraz pracy z grupą zróżnicowaną kulturowo.

5.Wybrane zagadnienia z zakresu metodyki i projektowania edukacji międzykulturowej

Metody i formy pracy oraz formy organizacyjne działalności edukacyjnej stosowane w edukacji międzykulturowej (formalnej i nieformalnej); zasady mówienia o odmienności; zasady projektowania działań z zakresu edukacji międzykulturowej; przykłady dobrych praktyk edukacyjnych (w tym innowacje pedagogiczne).

Metody dydaktyczne: pogadanka, burza mózgów, pokaz, praktyczna, metoda indywidualnych przypadków (metody uwzględniające zasady projektowania uniwersalnego w edukacji).