Mikrobiologia 320-BS1-1MIK
Laboratorium (LAB) Rok akademicki 2024/25

1. Baj J. (red.), Mikrobiologia. PWN, 2018.

2. Szewczyk E.M., Diagnostyka mikrobiologiczna. PWN, 2013.

3. Kunicki-Goldfinger W.J.H., Życie bakterii. PWN, Warszawa, 2004.

4. Singleton P., Bakterie w biologii, biotechnologii i medycynie. PWN, Warszawa 2004.

5. Zaremba L.M., Borowski J., Mikrobiologia lekarska. PZWL, Warszawa, 1997.

6. Kocwowa E., Ćwiczenia z mikrobiologii ogólnej. PWN, Warszawa, 1984

Literatura dodatkowa:

Buczek, J. Mikrobiologia dla biologów. Białystok, 1995

Salyers A.A., Whitt D.D., Mikrobiologia. Różnorodność, chorobotwórczość i środowisko. PWN, Warszawa, 2005

Baj J., Markiewicz Z., Biologia molekularna bakterii. PWN, Warszawa, 2006

Libudzisz Z., Kowal, K., Żakowska, Z. Mikrobiologia techniczna. Tom I i II. PWN, Warszawa, 2008

Hayser, F.H., Bienz, K.A., Eckert, J., Zinkernagel, R.M. Mikrobiologia lekarska. PZWL, 2005.

Błaszczyk, M.K. Mikroorganizmy w ochronie środowiska. PWN, 2007

WIEDZA, absolwent zna i rozumie:

- student opisuje rolę i budowę struktur komórkowych u bakterii i grzybów mikroskopowych oraz acelularny charakter wirusów (KP6_WG1,KP6_WG9 - weryfikacja: kolokwium)

UMIEJĘTNOŚCI, absolwent potrafi:

- student wykorzystuje podstawowe narzędzia laboratoryjne w celu wykonania prostych badań mikrobiologicznych, z wykorzystaniem metod stosowanych na zajęciach oraz prowadzi ich dokumentację, dobiera prawidłowo metody do poszczególnych doświadczeń i obserwacji, identyfikuje mikroorganizmy na podstawie wyników barwień i testów biochemicznych (KP6_UW1, KP6_UW2 -weryfikacja przez kolokwium, bieżąca kontrola postępów w czasie zajęć)

- samodzielnie odnajduje źródła wiedzy i odpowiednio je wykorzystuje w celu stałego poszerzania swoich kwalifikacji i wiedzy w zakresie biologii mikroorganizmów KP6_UW3, KP6_UK1 - weryfikacja przez kolokwium oraz dyskusję w czasie zajęć i konsultacji)

Prace zaliczeniowe (kolokwia), sprawozdania, pisemna weryfikacja przygotowania studenta do zajęć, dyskusja w czasie zajęć, bieżąca ocena postępów studentów w czasie zajęć, obecność na zajęciach (dopuszcza się 1 nieobecność)

Kryteria oceny zgodne z uchwałą:

https://biologia.uwb.edu.pl/studenci/podstrony/kryteria-oceny/

CZĘŚĆ 1

Lab1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy w laboratorium mikrobiologicznym.

Podstawowe wyposażenie laboratorium mikrobiologicznego.

Zasada działania mikroskopu świetlnego. Rodzaje mikroskopów świetlnych. Zastosowanie mikroskopu świetlnego jasnego i ciemnego pola, mikroskopu fluorescencyjnego i kontrastowo-fazowego. Mikroskop konfokalny. Zasada działania mikroskopu elektronowego.

Technika nastawiania mikroskopu na preparat. Obserwacje przyżyciowe bakterii. Metody przygotowywania preparatów w kropli wiszącej oraz do mikroskopii kontrastowo-fazowej.

Kształty bakterii.

Lab2.

Budowa komórki prokariotycznej oraz eukariotycznej. Budowa ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich i Gram ujemnych. Budowa ściany komórkowej prątków kwasoopornych. Ściana komórkowa grzybów mikroskopowych. Budowa przetrwalników bakteryjnych. Znaczenie terminów: przetrwalnik, endospora, spora. Rodzaje form przetrwalnikowych bakterii. Pojęcie sporulacji i germinacji (kiełkowania).

Barwienie proste. Technika przygotowania rozmazu mikrobiologicznego. Rodzaje barwników. Różnice pomiędzy barwieniem pozytywnym i negatywnym.

Barwienia złożone - teoretyczne podstawy oraz praktyczne zastosowanie: barwienie pozytywno-negatywne, metodą Grama, Ziehl-Neelsena, Schaffera-Fultona.

Samodzielne przygotowywanie preparatów mikroskopowych różnymi metodami: barwienie proste pozytywne, barwienie negatywne, barwienie otoczek; barwienia złożone: metoda Grama, barwienie prątków kwasoodpornych, barwienie endospor.

Lab3.

Metody wyjaławiania (m.in. autoklaw, aparat Kocha, piec Pasteura, promienie UV, filtracja, radapertyzacja, sterylizacja chemiczna). Pojęcia: sterylizacja, aseptyka, antyseptyka, dezynfekcja.

Działanie czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.

Bakterie psychrofilne, psychrotroficzne, mezofilne i termofilne.

Lab4.

Wymagania pokarmowe mikroorganizmów.

Podłoża bakteryjne: metody przygotowania (podłoże bulionowe, podłoże agarowe, podłoże Wrzoska, podłoże żelatynowe, podłoża wzbogacone, podłoża wybiórcze, podłoża różnicujące).

Szczególna znajomość: podłoże Chapmana, MYP, MacConkey’a, Levine’a, Endo, agar SS, pożywka Sabourauda, podłoże Löwensteina-Jensena, agar czekoladowy, podłoże MRS.

Lab5.

Otrzymywanie czystych hodowli bakteryjnych. Wzrost bakterii na podłożach płynnych i stałych (kolonia bakteryjna, rozpoznawanie typów wzrostu na podłożu bulionowym, krzywa wzrostu bakterii w hodowli bulionowej). Metody oznaczania liczby drobnoustrojów w próbie. Określanie całkowitej liczby bakterii w próbie oraz liczby bakterii żywych. Oznaczanie liczby drobnoustrojów przetrwalnikujących.

Lab6.

Badania biochemiczne bakterii (próby na wytwarzanie siarkowodoru, fermentację węglowodanów, produkcję katalazy i upłynnianie żelatyny, IMVIK). Praktyczne wykorzystanie mikroorganizmów. Fermentacja: alkoholowa i mlekowa oraz biosynteza kwasu cytrynowego.

Lab7.

Antybiotyki i fitoncydy: podział, mechanizm działania i zastosowanie. Wykonywanie antybiogramów. Testy krążkowo-dyfuzyjne, e-testy i klasyczne metody wyznaczania minimalnych stężeń hamujących (MIC) i bójczych (MBC).

Podsumowanie części I. Omówienie sprawozdań. Kolokwium

CZĘŚĆ 2

Spis gatunków bakterii, których znajomość jest obowiązkowa : Treponema pallidum*, Pseudomonas aeruginosa*, Neisseria meningitidis*, Neisseria gonorrhoeae*, Brucella abortus, Bordetella pertussis*, Escherichia coli*, Shigella dysenteriae*, Salmonella typhi*, Proteus vulgaris, Yersinia pestis*, Bacteroides nodosus, Rickettsia prowazeki, Staphylococcus aureus*, S. epidermidis*, Streptococcus pyogenes*, Streptococcus pneumoniae (Diplococcus pneumoniae) *, Streptococcus lactis, Bacillus thuringiensis, Bacillus anthracis*, Bacillus cereus, Clostridium botulinum*, Clostridium perfringens*, Clostridium tetani*, Lactobacillus casei, Lactobacillus rhamnosus, Listeria monocytogenes*, Corynebacterium diphtheriae*, Mycobacterium tuberculosis*, Mycobacterium leprae*, Legionella pneumophila, Francisiella tularensis, Borrelia burgdorferi*, Mycoplasma pneumoniae

* oznacza gatunki, których szersza znajomość jest wskazana, w przypadku pozostałych tylko ogólne informacje (wywoływana choroba i barwliwość metodą Grama, czynniki wirulencji)

Lab8.

Mikrobiota człowieka (m.in. jelitowa, skóry, jamy ustnej).

Bakterie chorobotwórcze Gram-dodatnie (gronkowce, paciorkowce, laseczki, maczugowce). Prątki kwasoodporne. Izolacja bakterii z organizmu ludzkiego, paciorkowce płytki nazębnej. Izolacja Bacillus sp. z gleby.

Lab9.

Bakterie chorobotwórcze Gram-ujemne Salmonella sp., Escherichia coli, Proteus sp., Neisseria sp.). Izolacja czynnika zakaźnego. Próby biologiczne –teoretyczne podstawy.

Lab10.

Bakterie beztlenowe (Clostridium sp. i Bacteroides sp.) – zakładanie hodowli, chorobotwórczość beztlenowców.

Lab11.

Bakterie środowisk naturalnych. Mikrobiologia gleby, wody i powietrza. Bakterie autochtoniczne, zymogeniczne oraz allochtoniczne gleby (przykłady gatunków). Bakterie wskaźnikowe. Techniki pomiaru ilościowego bakterii w glebie, wodzie i powietrzu. Jakościowy pomiar mikroorganizmów wskaźnikowych występujących w glebie, wodzie i powietrzu. Zastosowanie mikroorganizmów w biotechnologii środowiskowej (wprowadzenie).

Podsumowanie części II. Omówienie sprawozdań. Kolokwium.

Metody laboratoryjne (demonstracja i samodzielne wykonywanie doświadczeń zgodnie z instrukcjami), konsultacje z prowadzącym, tworzenie sprawozdań, prezentacje multimedialne

W przypadku konieczności realizacji zajęć w formie zdalnej, zajęcia prowadzone za pomocą platformy umożliwiającej dwukierunkową komunikację ze studentem. Stosowanie autorskich materiałów w postaci filmów instruktażowych i demonstracyjnych przedstawiających techniki wykonywania różnorodnych doświadczeń wraz z omówieniem ich wyników. W trakcie takich zajęć studenci mają możliwość samodzielnej interpretacji uzyskanych wyników, a ponadto prezentują własne ustalenia na zadane wcześniej tematy bezpośrednio powiązane z tematem zajęć.