Konwersatorium "Zło w literaturze"

monograficzne

Konwersatorium ma na celu wprowadzenie w tematykę filozoficznego aspektu literatury: obecności w niej tematyki związanej z ideą zła. W różnych epokach kultury widziano to zagadnienie inaczej, choć odwoływano się wciąż do tych samych lub podobnych założeń i problemów.

Dobór literatury obejmuje epoki od późnej starożytności poprzez istotne dla tematu oświecenie, romantyzm, modernizm i literaturę XX-wieczną.

1. U podstaw zła. Gnoza i chrześcijaństwo

Św. A u g u s t y n, O wolnej woli (księga I), w: tegoż, Dialogi filozoficzne, oprac. W. Seńko, tłum. A. Świderkówna, Kraków 2001, s. 493-526.

Św. A u g u s t y n, Wyznania, przeł. Z. Kubiak, wyd. dowolne. Tu: k s ię g a s i ó dma.

Literatura:

J. Domański Wprowadzenie do "O wolnej woli" Augustyna (dz. cyt., s. 487-492).

R. Safranski, Zło. Dramat wolności, przeł. I. Kania, Warszawa 1999, rozdz. 2-3.

H. Jonas, Religia gnozy, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1994. Rozdział 2.

2. Zło „oświecone” – zło oswojone

Wolter, Kandyd, wyd. dowolne.

J.J. Rousseau, Rozprawa o naukach i sztukach, w: tegoż, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, przeł. H. Elzenberg, Warszawa 1956, s. 9-44.

Literatura:

B. Baczko, Hiob, mój przyjaciel. Obietnice szczęścia i nieuchronność zła, przeł. J. Niecikowski, Warszawa 2002. Część pierwsza; R. Safranski, Zło. Dramat wolności, dz. cyt., rozdział 9.

3. Rehabilitacja „złego”

J. Mi l ton, Raj utracony, tłum. M. Słomczyński (księga pierwsza), wyd. dowolne.

G. By r o n, K a i n, przeł. J. Paszkowski, w: tegoż, Wędrówki Childe Harolda. Dramaty, przeł. J. Kasprowicz, J. Paszkowski, Warszawa 1955.

Literatura: P. Oczko, Mit Lucyfera. Literackie dzieje Upadłego Anioła od starożytności po wiek XVII, Kraków 2005 (rozdział pierwszy). M. Praz, Zmysły, śmierć i diabeł w literaturze romantycznej, przeł. K. Żaboklicki, Gdańsk 2010. Rozdział drugi. M. Rudwin, Diabeł w legendzie i literaturze, przeł. J. Illg, Kraków 1999, s. 299-341.

4. Relatywizm zła

W. B l a k e, Z a ś l u b i n y N i e b a i P i e k ł a, wydanie dowolne.

Tłumaczenia: W. Juszczak (Milton: poemat w dwu księgach. Zaślubiny Nieba i Piekła, Kraków 2001, także w: Manifesty romantyzmu 1790–1830, oprac. A. Kowalczykowa, Warszawa 1995), K. Puławski (Wiersze i poematy, Izabelin 1997) lub F. Wygoda (Małżeństwo nieba & piekła, Wrocław 2002).

Literatura: M.H. Abrams, Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. M.B. Fedewicz, Gdańsk 2003, s. 274-281.

Cz. Miłosz, Ziemia Ulro, Warszawa 1982, s. 174-191.

5. Zło w poezji. Piękno zła

Ch. Baudelaire, Ś l e p c y, Li tania do Szatana (tłum. S. Korab-Brzozowski), w: Kwiaty zła, wybór M. Leśniewska i J. Brzozowski, Kraków 1990 lub inne wydanie.

G. Carducci, Hymn do szatana (wyd, tegoż, Inno a Satana, Gednanum 2014),

Literatura:

J. Brzozowski, Posłowie, w: Ch. Baudelaire, Kwiaty zła, dz. cyt.

M. Praz, Zmysły, śmierć i diabeł, dz. cyt., s. 138-152.

6. (Młodo)Polskie oblicza zła. Szatan

S. Przybyszewski, Dzieci szatana, Lwów 1899 (wyd. zdigitalizowane); Dzieci szatana, oprac., nota edytorska, przypisy i posłowie G. Matuszek, Kraków 1993.

S. P r z y b y s z e ws k i, S y n a g o g a s z a t a n a, Białystok 1995, s. 5-21, 71-77.

Literatura:

G. Matuszek, Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii, Kraków 2008, s. 263-274.

W. Gutowski, Z próżni nieba ku religii życia. Motywy chrześcijańskie w literaturze Młodej Polski, Kraków 2001. Rozdział VI: Młodopolskie oblicza szatana.

7. (Młodo)Polskie oblicza zła. Lucyfer

T. M i c i ń s k i, N i e d o k o n a n y . Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni, w: T. Miciński, Pisma pośmiertne. Cykl pierwszy Lucyfer: Niedokonany, poemat. Mené-Mené-Thekel Upharisim!... Quasi una phantasia, pod red. A. Górskiego i Cz. Latawca, Warszawa 1931; (wyd. 2) T. Miciński, Poematy prozą, oprac. W. Gutowski, Kraków 1985, s. 71-130; (wyd. 3) J. Ławski, Wyobraźnia lucyferyczna. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni”, Białystok 1995, s. 31-57.

Literatura: W. Gutowski, Z próżni nieba ku religii życia, dz. cyt., s. 173-181.

8. Metafizyczny wymiar zła

W. Golding, Chytrus, przeł. K.F. Rudolf, Poznań 1995.

Literatura:

T. Eagleton, Zło, przeł. B. Baran, Warszawa 2012, s. 31-48.

J. Tischner, Zło metafizyczne czyli wejrzenie w otchłań, „Znak” 1993, nr 454. Lub w: tegoż, Spór o istnienie człowieka, Kraków 1998.

- aktywność na zajęciach,

- przygotowanie referatu wprowadzającego do jednego z tematów,

- obecność (dopuszczalna jedna nieobecność).