Język i poznanie

Program przedmiotu obejmuje najważniejsze teorie i hipotezy dotyczące związków pomiędzy językiem a myśleniem (w tym emocjami) zarówno w kontekście historycznym, jak i w świetle badań prowadzonych współcześnie. Treść wykładu koncentruje się na poznawczych funkcjach języka, jego roli w kategoryzacji świata i kreowaniu przestrzeni mentalnych.

Wiedza

E1 [Student] zna główne filozoficzne koncepcje umysłu i poznania; przyswaja sobie podstawowy zasób pojęć z omawianej dyscypliny i rozumie treści zawarte w literaturze przedmiotu;

E2 ma wiedzę o roli języka jako narzędzia poznania i komunikacji

Umiejętności:

E3 umie posługiwać się terminologią, pojęciami i teoriami uwzględniającymi procesy poznawcze i językowe

E4 potrafi przeprowadzić analizę wypowiedzi językowej z uwzględnieniem jej wartości poznawczej i komunikacyjnej

Kompetencje społeczne:

E5 rozumie potrzebę ustawicznego doskonalenia umiejętności komunikacyjnych jako podstawy rozwoju osobistego i głównego składnika kompetencji humanisty

Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia:

K_W04, K_W21, K_W13, K_U01, K_U09, K_K01, K_K02, K_K04

Literatura podstawowa

1) Wierzbicka A., Język – umysł – kultura, wybór prac pod red. J. Bartmińskiego, Warszawa 1999 [rozdz. I, s. 138-192, rozdz. III, s. 341-403, rozdz. IV, s. 490-544]

2) Święczkowska H., W poszukiwaniu tradycji. Leibnizjański projekt języka

uniwersalnego, „Białostockie Archiwum Językowe” nr 2/2002, s. 197-225.

3) Beckwith R., Rispoli M., Aspekty teorii umysłu. Rozmowa z Nomem Chomskym, [w:] Z. Chlewiński (red.), Modele umysłu, Warszawa: 1999, s. 79–99.

4) Bytniewski P., Hipoteza Sapira-Whorfa, czyli język jako medium poznania, w: Język, rozumienie i relatywizm, red. Z. Muszyński, Warszawa 1991

5) Slobin D. I., Od „myśli i języka” do „myślenia dla mówienia”, tłum. O. i W. Kubińscy, w: Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E. Dąbrowska, W. Kubiński, Kraków 2003, s. 361-402.

6) Lakoff G., Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle?, red. E. Tabakowska, tłum. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, Kraków: 2011 (cz. I)

7) Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1999 [rozdziały autorstwa J. Anusiewicza, H. Kardeli, J. Maćkiewicz, K. Korżyka, A. Pajdzińskiej, R. Tokarskiego]

8) Ong W. J., Osoba, świadomość, komunikacja. Antologia, wybór, wstęp, przekład i oprac. J. Japola, Warszawa 2009, [zwłaszcza cz II: Pismo, tekst, myśl, świadomość]

Literatura uzupełniająca (dla zainteresowanych)

- Fauconnier G., Mental Spaces. Aspects of Meaning Construction in Natural Language, Massachusetts 1985.

- Grzegorczykowa R., Filozoficzne aspekty kategoryzacji, w: Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, Lublin 1996.

- Johnson M., The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason, Chicago 1987.

- Kopania J., Decartes i Kant. O użyteczności poznawczej języka naturalnego, Warszawa: Wydawnictwo PTS-u, 1996.

- Lakoff G., Nie myśl o słoniu! Jak język kształtuje politykę, tłum. E. Nita

i J. Wasilewski, Warszawa 2011.

- Pajdzińska A., Czy „zaklęty krąg” języka można przekroczyć? „Język a Kultura”, t. 26/2010: Relatywizm w języku i kulturze, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Wrocław, s. 43-57.

- Searle J. R., Umysł, język, społeczeństwo. Filozofia a rzeczywistość, tłum. W. Tuporolski, Warszawa 1999.

- Szczepankowska I., Czym jest pojęcie we współczesnym językoznawstwie? „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 7/2007, s. 169-183.

- Whorf B. L., Język, myśl i rzeczywistość, tłum. T. Hołówka, wstęp A. Schaff, Warszawa 1982 [tekst pt. Język, umysł i rzeczywistość]