Antropologia neoserialu

fakultatywne

W kulturze współczesnej serial stał się jednąz najważniejszych form opowiadania o świecie i człowieku (Dukaj 2012; Sobota 2016). Na konwersatoriach przyjrzymy się neoserialom, które – w przeciwieństwie do tradycyjnych seriali, takich jak telenowele czy opery mydlane – są chętnie oglądane przez widzów młodych i w średnim wieku, głównie za pośrednictwem serwisów streamingowych. Neoseriale, nazywane także serialami nowej generacji lub serialami typu post-soap to produkcje, które mimo że wyrosły ze starszych form telewizyjnych, na ogół radykalnie z tym dziedzictwem zrywają (Filiciak, Giza, 2010: 7 –9; Kaja 2014: 65–66).

W 1999 roku stacja HBO rozpoczęła emisję nowatorskiego serialu Rodzina Soprano. W literaturze przedmiotu właśnie ta produkcja wskazywana jest najczęściej jako prekursorski neoserial. W pierwszej dekadzie obecnego stulecia i następnych dekadach liczba produkcji neoserialowych systematycznie wzrastała. Wśród silnie rezonujących społecznie neoseriali można wymienić Dra House’a, Dextera, Breaking Bad, Grę o tron, House of Cards, ale też nowsze produkcje np. Stranger Things, Dom z papieru, Belfra, Euforię, Sex Education, Squid Game czy The Last of Us.

Na przełomie pierwszej i drugiej dekady obecnego stulecia seriale, a zwłaszcza neoseriale oderwały się od telewizji i zostały wyrwane z tradycyjnego strumienia przekazu. W 2018 roku serwisy streamingowe, pierwszy raz w historii, wyprodukowały więcej seriali niż stacje telewizyjne (Kozłowski 2018). Twórczynie i twórcy neoseriali – nierzadko – w odważny i niesztampowy sposób przedstawiają drażliwe i/lub tabuizowane kwestie społeczne. W neoserialach odnajdujemy równie ciekawe, co kontrowersyjne postacie, często wymykające się jednoznacznym interpretacjom (Arcimowicz 2020).

Przedmiot przekazuje podstawowy zasób wiedzy dotyczący cech, treści oraz kontekstów wytwarzania produkcji neoserialowych. Interesować nas będą także kulturowe modele konsumpcji i recepcji neoseriali. Podstawowym celem zajęć jest wyposażenie studentek i studentów w narzędzia umożliwiające krytyczną analizę współczesnych produkcji (neo)serialowych.

W kulturze współczesnej serial stał się jedną

z najważniejszych form opowiadania o świecie i człowieku (Dukaj 2012; Sobota 2016). Na konwersatoriach przyjrzymy się neoserialom, które – w przeciwieństwie do tradycyjnych seriali, takich jak telenowele czy opery mydlane – są chętnie oglądane przez widzów młodych i w średnim wieku, głównie za pośrednictwem serwisów streamingowych. Neoseriale, nazywane także serialami nowej generacji lub serialami typu post-soap to produkcje, które mimo że wyrosły ze starszych form telewizyjnych, na ogół radykalnie z tym dziedzictwem zrywają (Filiciak, Giza, 2010: 7 –9; Kaja 2014: 65–66). Przedmiot przekazuje podstawowy zasób wiedzy dotyczący cech, treści oraz kontekstów wytwarzania produkcji neoserialowych. Interesować nas będą także kulturowe modele konsumpcji i recepcji neoseriali. Podstawowym celem zajęć jest wyposażenie studentek i studentów w narzędzia umożliwiające krytyczną analizę współczesnych produkcji (neo)serialowych.

Opis

Profil studiów: ogólnoakademicki.

Forma studiów: stacjonarne.

Rodzaj przedmiotu: fakultatywne

Dziedzina i dyscyplina nauki: dziedzina nauk humanistycznych, dyscyplina – nauki o kulturze i religii; dziedzina nauk społecznych społecznych, dyscyplina – nauki o komunikacji społecznej i mediach.

Rok studiów/semestr: II rok/semestr III (studia drugiego stopnia).

Wymagania wstępne (tzw. sekwencyjny system zajęć i egzaminów): przydatna jest wiedza zdobyta na przedmiotach z zakresu nauk o mediach (np. antropologii mediów, telewizji w kulturze) oraz socjologii kultury i antropologii kultury.

Liczba godzin dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć: 15 godzin konwersatoriów.

Punkty ECTS: 2

Bilans nakładu pracy studenta

Rodzaje aktywności:

♦ udział w konwersatoriach – 15 godzin;

♦ przygotowanie do zajęć – 18 godzin;

♦ przygotowanie projektu zaliczeniowego – 15 godzin;

♦ konsultacje – 2 godziny.

Razem 50 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS

Wskaźniki ilościowe

Nakład pracy studentki/studenta związany z zajęciami:

♦ wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela – 17 godzin, co odpowiada 0,7 punktu ECTS;

♦ o charakterze praktycznym – 23 godziny, co odpowiada 1,3 punktu ECTS.

Literatura podstawowa

♦ Krzysztof Arcimowicz, Oblicza męskości w neoserialach. Hegemonia – kontaminacja – inkluzja, Wydawnictwo UwB, Białystok 2020 (Rozdz. 1. Neoseriale i ich odbiorcy, s. 13–25, 28–50).

♦ John Fiske, Television Culture, Routledge, London and New York 1987 (Rozdz. 7. Intertextuality, s. 108-127).

♦ Karolina Ludwikowska, Wszystko jest cytatem: intertekstualność, 2014 (tekst dostępny w internecie: https://oczyprzekrwione.wordpress.com/2014/03/24/wszystko-jest-cytatem-intertekstualnosc/

♦ Krzysztof Arcimowicz, Dyskursy o płci i rodzinie w polskich telesagach. Analiza seriali obyczajowych najpopularniejszych na początku XXI wieku, Wydawnictwo akademickie Żak, Warszawa 2013 (wybrane fragmenty: s. 185-191).

♦ Zmierzch telewizji? Przemiany medium – antologia, Tomasz Bielak, Mirosław Filiciak, Grzegorz Ptaszek (red.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011 (teksty: Jane Feuer, HBO i pojęcie telewizji jakościowej, s. 114-128; Sarah Cardwell, Czy telewizja jakościowa jest dobra? Różnice gatunkowe, oceny oraz kłopotliwa kwestia krytycznego osądu, s. 129-147).

♦ Tomasz Adamski, Krzysztof Arcimowicz, Katarzyna Citko, Ewa Kępa, Świat wartości i jego reprezentacje we współczesnych filmach i serialach, Wydawnictwo Veda, Warszawa 2018 (Rozdz. 3. Między ładem i zamętem aksjologicznym. Rzecz o wartościach w dyskursach polskich telesag i amerykańskich neoseriali, wybrane fragmenty: s. 131-159).

♦ Krzysztof Arcimowicz, Oblicza męskości w neoserialach. Hegemonia – kontaminacja – inkluzja, Wydawnictwo UwB, Białystok 2020 (wybrane fragmenty: Rozdz. 7. Męskości inkluzywne, s. 204-209, 226-228; Zakończenie, s. 229-238).

♦ Seriale w kontekście kulturowym. Dyskurs, konwencja, reprezentacja, red. Daria Bruszewska-Przytuła i in., Instytut Polonistyki i Logopedii UWM w Olsztynie, Olsztyn 2017 (tekst: Kobus Aldona, Podtekst zamiast reprezentacji. Queerbaiting jako strategia sprzedaży, s. 144-160).

♦ Alicja Kisielewska, Binge-watching w perspektywie kultur telewizyjnych, Studia de Cultura 2023, nr 1, s. 5–15.

♦ Kamil Łuczaj, Świat z drugiej strony ekranu. Studium recepcji treści kultury popularnej przez kobiety wiejskie, Wydawnictwo Libron 2013, Kraków (wybrane fragmenty, s. 9–13; 159–167).

Literatura uzupełniająca

♦ Kaja Ewa. 2014. Amerykańskie seriale typu »post‑soap opera« – nowa generacja seriali telewizyjnych, lecz nie tylko w telewizji, „Kultura i Edukacja” 2014, nr 2, s. 64–82.

♦ Seriale w kontekście kulturowym. Gatunki – motywy – mutacje, red. Daria Bruszewska-Przytuła, Anna Naruszewicz-Duchlińska, Instytut Polonistyki i Logopedii Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2016 (teksty: Baran Dariusz, Wymiary współczesnego serialu telewizyjnego, w: Seriale w kontekście kulturowym, s. 1-17; Justyna Buckanll-Hołtyńska, Amerykańskie adaptacje brytyjskich seriali, s. 79-95).

♦ Gilles Fontaine, Marta Jiménez Pumares, European high-end fiction series: State of play and trends, European Audiovisual Observatory, 2020 (zwłaszcza s. 8-21).

♦ Czas seriali, red. Agnieszka Sczepanek, Sandra Wojciechowska, Piotr Buśko, Wydawnictwo Naukowe Katerdra, Gdańsk 2014 (Agnieszka Sczepanek, Ameryka jest kobietą. Część 1. Macierzyństwo jako amerykańska historia grozy, s. 237-246, Piotr Buśko, Ameryka jest kobietą. Część 2. Kobiecość „chorobą cywilizacyjną”?, s. 247-253).

♦ Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, tłum. Danuta Przepiórkowska, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa 2011 (tekst: Ruth Wodak, Krzyżanowski Michał, Glosariusz terminów s. 313-321).

♦ Denis McQuail, Teoria komunikowania masowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (Rozdz. 14. Gatunki i teksty, s. 364-389).

♦ Urszula Kluczyńska, Mężczyźni w pielęgniarstwie. W stronę męskości opiekuńczej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2017 (Rozdz. 1., Teoretyczne rozważania nad mężczyznami i męskościami, wybrane fragmenty, s. 12-46).

♦ Michael Fleischer, Ideologia jej funkcje komunikacyjne i kognitywne, w: Irena Kamińska-Szmaj i in. (red.), Ideologie w słowach i obrazach, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 97-115.

♦ Maciej Kawka, Dyskurs multimodalny – nowa kategoria badawcza, „Zeszyty Prasoznawcze” 2016, nr 2, s. 294–303. Tekst dostępny pod adresem: https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=Maciej+Kawka %2C+Dyskurs+multimodalny+%E2%80%93+nowa+kategoria+badawcza

♦ Krzysztof Arcimowicz, Oblicza męskości w neoserialach. Hegemonia – kontaminacja – inkluzja, Wydawnictwo UwB, Białystok 2020 (zwłaszcza Rozdział 6. Męskości opiekuńcze, s.171-203).

1. Wiedza studentek i studentów (KA7_WG2, KA7_WG3, KA&_WK1):

a) znają współczesne dokonania badawcze kluczowe dla studiów kulturoznawczych w zakresie neoseriali oraz wiedzą o potrzebie ciągłego uzupełniania wiedzy na poziomie zaawansowanym;

b) znają terminologię w języku polskim i angielskim związaną z neoserialami;

c) znają normy konstytuujące i regulujące struktury i instytucje społeczne oraz źródła tych norm, ich naturę, zmiany i drogi wpływania na ludzkie zachowania.

2. Umiejętności studentek i studentów (KA7_UW1, KA7_UW2, KA7_UW3, KA7_UK5):

a) potrafią w pogłębiony, innowacyjny sposób wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych metod i źródeł (pisanych, ikonicznych, elektronicznych etc.);

b) umieją wykorzystać pogłębione umiejętności badawcze związane z formułowaniem i analizą problemów badawczych, doborem metod i narzędzi, opracowaniem i prezentacją wyników pracy;

c) umieją rozpoznać różne wytwory kultury oraz przeprowadzić ich krytyczną i twórczą analizę i interpretację;

d) potrafią przygotować się do dyskusji i przeprowadzić ją, posiadając pogłębioną umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem własnych poglądów i odniesieniem ich do poglądów różnych autorów przygotować wystąpienia ustne i prezentacje multimedialne.

3. Kompetencje społeczne studentek i studentów (KA7_KK3, KA7_KO1, KA7_KO2):

a) krytycznej oceny aktualnych wydarzeń kulturalnych i nowych zjawisk i form w sztuce oraz związanych z nimi tekstów kultury;

b) twórczej analizy nowych sytuacji i problemów w celu samodzielnego, krytycznego i odpowiedzialnego formułowania propozycji ich rozwiązywania;

c) otwartości na nowe idee i poglądy, gotowości do podejmowania polemiki oraz zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.

Sposoby weryfikacji efektów kształcenia:

♦ dyskusja w trakcie zajęć (1a, 1b, 1c, 2a, 2b, 2c, 2d, 3a, 3b, 3c);

♦ prezentacja projektów zaliczeniowe (1a, 1b, 1c, 2a, 2b, 2c, 2d, 3a, 3b, 3c);

♦ konsultacje (1a, 1b, 1d, 2a, 2b, 2d, 3a, 3b, 3c).

♦ Konwersatoria kończą się zaliczeniem na ocenę.

♦ Na zajęciach obowiązuje system punktowy: można otrzymać 1 punkt za każdą pełną obecność na ćwiczeniach oraz maksymalnie dodatkowe 3 lub nawet 5 punktów za aktywność na zajęciach (jeśli na zajęciach są przewidziane zadania dodatkowe za 2 punkty). Mówienie na temat, odwoływanie się do przeczytanych lektur na pewno zostanie docenione.

♦ Ostatnie zajęcia będą przeznaczone na prezentacje projektów zaliczeniowych – można otrzymać maksymalnie 15 punktów. Tematy oraz wskazówki jak przygotować projekt i prezentację zostaną podane co najmniej dwa tygodnie przed terminem przedstawienia prezentacji.

♦ Aby uzyskać ocenę bardzo dobrą z zajęć, trzeba uzbierać co najmniej 80% punktów z całej puli, jest to jak najbardziej realne pod warunkiem systematycznej pracy (70%–79% punktów to ocena dobra plus, 60%–69% – dobra, 50%–59% – dostateczna plus, 40%–49% – dostateczna). Osoby, które zdobędą mniej niż 40% punktów, żeby zaliczyć zajęcia będą musiały odpowiadać z całości materiału omawianego na zajęciach.

♦ Dopuszczalna jest jedna nieobecność nieusprawiedliwiona na zajęciach. Należy jednak wziąć pod uwagę to, że nieobecności na zajęciach oznaczają brak punktów i w związku z tym mniejsze szanse na ocenę bardzo dobrą, dobrą lub dostateczną. Każdą nieobecność powyżej limitu należy zaliczyć na moich konsultacjach – w tygodniu bezpośrednio następującym po jej pojawieniu się (WSK UwB ul. Świerkowa 20, Zakład Studiów nad Kulturą Współczesną i Filmem, pok. B7). Ponad 50% nieobecności nieusprawiedliwionych na zajęciach skutkuje niezaliczeniem zajęć.