Kanon literacki - lektura krytyczna

obowiązkowe

Przedmiot adresowany do przyszłych nauczycieli przedmiotu język polski w szkole ponadpodstawowej. Jego zasadniczy cel to odnowiona lektura dzieł literackich zaliczanych do kanonu, czyli takich, które mają zasadnicze znaczenie dla naszej tożsamości (jako obywateli świata, Europy, narodu), wyznawanego przez nas systemu wartości oraz ideałów, pozwalających na wytworzenie się wspólnoty opartej o uniwersalny kod porozumienia.

Zajęcia pn. Kanon - lektura krytyczna skonstruowane wokół dzieł uznanych za kanoniczne, a więc niezbędne dla danej wspólnoty i jej komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej,nie tylko pozwala ustosunkować się do ukonstytuowanych wokół nich tradycyjnych wyobrażeń, stereotypów czy schematów interpretacyjnych, ale także ukierunkowuje na tworzenie interpretacji nowych, zgodnych z duchem czasu, nowymi metodologiami i technologiami, zgodnych z oczekiwaniami młodego człowieka stojącego wobec wyzwań przyszłości.

Literatura nie jest tu traktowana jako odpowiedź ostateczna, ale kod symboliczny uczący rozumienia wieloznacznej i skomplikowanej rzeczywistości.

Na zajęciach, w szczególności na wykładzie rozwijane są następujące problemy:

Literatura jako świadectwo bycia w świecie, unikatowy zapis ludzkiej egzystencji w jej wszystkich możliwych przejawach, w wymiarze indywidualnym i zbiorowym;Definicje kanonu.

Powszechność odwoływania się do kanonu literackiego w dobie nasilonych procesów narodowotwórczych, dominacji modelu państwa narodowego (w Europie proces ten rozpoczęty na przełomie XVIII i XIX wieku trwał przez całe stulecie i wiązał się z przemianami w obrębie geopolityki – rozpadem wielkich potęg politycznych i wyłonieniem się nowych organizmów państwowych, rozwojem nacjonalizmu, jak też ogólnoświatowym dążeniem do scementowania tych wspólnot wokół tradycji, źródeł i wartości). Powstawanie kanonu literackiego w Polsce.

Instytucjonalne tworzenie kanonu; debaty o kształt kanonu.

Kanon a pamięć zbiorowa.

Kanon a lista lektur szkolnych.

Konieczność odświeżania kanonu w sytuacji radykalnych zmian kulturowych doświadczanych przez ludzkość XX i XXI wieku.

Ponawiana reinterpretacja kanonu jako przerzucanie mostu między zasobem doświadczeń zbiorowych a rozpoznawaniem oraz artykulacją potrzeb i oczekiwań społecznych dotyczących przyszłości.

Ćwiczenia w krytycznym podejściu do dziedzictwa kulturowego jako warunek rozumienia współczesnego świata i przygotowania wspólnoty – narodowej czy społecznej do zmian, które niesie intensywny rozwój.

Nauczanie oparte na kanonie gwarancją zakotwiczenia edukacji polonistycznej w określonym systemie wartości, będącym fundamentem uniwersum charakterystycznego dla danej wspólnoty – lokalnej, narodowej, ogólnoludzkiej, globalnej.

Odświeżanie kanonu przez krytyczne czytanie i dyskusję nad jego zawartością oraz systemem wartości, który przechował.

Praktyczna demonstracja takich praktyk; znaczenie kanonu dla jakości dyskursu publicznego.

R. Alter, Canon and Creativity: Modern Writing and the Authority of Scripture, New Haven - London 2000.

Assman A., Assman J., ed. Kanon und Zensur, Munich 1987;

Biografia, geografia, kultura literacka, red. J. Sławiński, J. Ziomek, Wrocław 1975;

E. Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przeł. Z. Żabicki, Warszawa 1968.

H. Bloom, Zachodni kanon. Książki i szkoła wieków, przeł. B. Baran i M. Szczubiałka, Warszawa 2019.

P. Bourdieu, Dystynkcja: Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa 2005.

W. Burszta, Kultura ludowa. Kultura narodowa, Warszawa 1974.

I. Calvino, Po co czytać klasyków, przekł. A. Wasilewska, Warszawa 2020;

I. Calvino, Wykłady amerykańskie, przekł, A. Wasilewska, Gdańsk-Warszawa 1996;

E. R.Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, M. Gibińska, Kraków 2005 (2 wyd.).

Czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, red. M. Rudaś-Grodzka, B. smoleń, K. Nadana-Sokołowska, A, Mrozik, K. Czeczot, A. Nsiłowska, E. Serafin-Prusator, A. Wróbel, Warszawa 2016.

Gorak J., The Making of the modern Canon: genesis and Crisis of a Literay Idea, London 1991. Zob. rec. M. Inglot, Pamiętnik Literacki 1992 nr 2.

Kanon i obrzeża, red. i. Iwasów, T. Czerska, Kraków 2005 (tu: rozdz I: Kanony - teorie, życie literackie i literatura: J.Święch, Burze wokół kanonów, D. Kozicka, Wołanie o kanon? Znamienne wątki dyskusji metakrytycznych na przełomie wieków; A. Skrendo, Kanon i lektura; K. Uniłowski, Elitarni, popularni, głównonurtowi, niszowi. Między obiegami współczesnego życia literackiego; L. Szaruga, Kanon jako przestrzeń porozumienia; rozdz. III Inne kanony: A. Ciciak, "Harry Potter" a lektury szkolne. Uczeń w multimedialnej pajęczynie.

A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1990;

Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006;

A. Lanoux, Od narodu do kanonu. Powstawanie kanonów polskiego i rosyjskiego romantyzmu w latach 1815-1865, przeł. M. Krasowska, Warszawa 2003.

Narodowy i ponadnarodowy charakter literatury, red. M. Cieśla-Korytkowska, Kraków 1996.

Pamięć społeczna i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. i przekł. M, Saryusz-Wolska, Kraków 2009.

Piękna epoka. Historia XIX w. Narodziny współczesnego świata, "Polityka: Pomocnik historyczny 2021/nr 3.

"Znak" 1994/7 Czy kryzys kanonu kultury?

"Znak" 1997/3 Nacjonalizm

Anderson B., Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London 1991;

J. Sławiński, Miejsce interpretacji. Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów, Warszawa 1995, red. T. Michałowska, Z. Goliński, Z. Jarosiński, Warszawa 1996.

J. Sztachelska, Zabijanie klasyków, Białystok 2015 (fragm.)

M. Urbanowski, Nacjonalistyczna krytyka literacka, Kraków 1997.

KA7_WG14, KA7_WG17, KA7_WG18, KA7_UW13, KA7_K04

Kryterium oceny: wkład pracy studenta przekładający się na aktywność na ćwiczeniach.

Zaliczenie przedmiotu : projekt lekcji, propozycja wykorzystania treści obwiązujących w szkole z uwzględnieniem aktywności ucznia i metodologii współczesnej humanistyki.